به دلیل اهمیت کریدور قصد داریم تا در این مقاله به اهمیت و ملزومات مربوط به آن بپردازیم.
کریدور چیست
کریدورها بهعنوان مسیری جهت حمل و نقل کالا شناخته میشوند. به جابهجایی کالا و بار از مناطق بهواسطه مسیری ترانزیت از مبدأ تا مقصد کریدور گفته میشود. به عبارت بهتر کریدورها دالانی هستند که از طریق آنها حمل و نقل کالاها انجام میشود. این دالانها میتوانند بهصورت زمینی، دریایی یا ریلی باشند. مسیرها بهعنوان مسیر حمل کالا و بار در سطح بینالمللی، کشوری و یا حتی منطقهای واقع شوند.
به همین خاطر میتوان در کریدور از تمامی روشهای حمل بار مانند روش دریایی، زمینی، ریلی و هوایی بهره گرفت. دلیل اینکه کریدورها در تجارت و حمل بار، نقش مهمی دارند این است که سبب میشوند تا حمل بار در کوتاهترین زمان ممکن و با هزینه معقول و بهصرفهتری صورت بگیرد.
انواع کریدور
بررسی کریدورهای عبوری در یک تجارت بادوام و پرسود از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است. این اهمیت بهگونهای است که اگر این مسیرها شناسایی نشده و یا اینکه نوع حمل بهدرستی انتخاب نشود ضررهای جبرانناپذیری به بار میاید.راهها حسب نوع استفاده و مسیرهای حمل به انواع مختلفی تقسیم میشوند. این کریدورها شامل موارد زیر است:
- کریدور داخلی: از کریدورهای داخلی در جهت حمل کالا در داخل کشور استفاده میشود در واقع این کریدورها پوششدهنده مسیلهای حمل کالا و بار داخل کشور بوده و مسیرهای برونمرزی را در برنمیگیرند.
- کریدور خارجی: جهت حمل و نقل کالاها در برون از مرزهای یک کشور جهت صادرات و یا واردات از راههای خارجی استفاده میشود. این مسیرها نقش مهمی را در پیشرفت اقتصاد جهانی ایفا میکنند.
- کریدورهای ترانزیتی: کریدورهای ترانزیتی حمل از اهمیت زیادی برخوردار هستند به بیانی دیگر از این کریدورها برای حمل کالا و مسافر به شکل ترانزیت در جهت حمل به کشورهای مرزی استفاده میشود. بر حسب نوع کارکرد استفاده از این نوع کریدورها بسیار گسترده و معمول است.
- کریدورهای بینالمللی: مسیرهای بینالمللی گستردهترین نوع راهها به حساب میآیند. در واقع این مسیر بهعنوان یک شبکه بینالمللی بزرگ به شمار رفته که مسیرهای حمل و نقل کالا و بار از جمله زمینی، ریلی و آبی را در برمیگیرد. هدف اصلی این مسیرها رونق تجارت داخلی، ترانزیت، بهبود وضعیت اقتصادی، افزایش تعاملات بینالمللی و افزایش امنیت بار است.
ایران، شاهراه کریدور بین الملل
فاکتورهای زیادی نیاز است تا یک کشور بهعنوان یک شاهراه و کریدور تجارت بینالمللی شناخته شود. مهمترین قابلیتی که موجب میشود تا یک کشور بهعنوان بهترین مسیر کریدور به شمار رود موقعیت جغرافیایی آن است. هر چقدر یک کشور مرزهای زمینی و دریایی بیشتری با سایر کشورها داشته باشد مسلماً کریدور بهتری نیز خواهد بود.
در این میان ایران، بهعنوان یکی از شاهراههای کریدور بینالملل به شمار میرود موقعیت جغرافیایی ایران و داشتن مرزهای گسترده زمینی و دریایی با کشورهای متعدد موجب شده است تا بسیاری از کشورها آن را مسیر تجارت خود قرار دهند. البته این وجه متمایزکننده ایران قدمت قدیمی دارد چرا که در سالیان دور نیز از طریق، جاده ابریشمی که از ایران عبور میکرد بزرگترین تجارتهای دوران باستان رخ داده است.
کریدورهای بین المللی عبوری از ایران
ایران منطقهای است که از نظر جغرافیایی موقعیت خیلی خوبی داشته و میتواند بهعنوان یک مسیر اتصال بین کشورها عمل کند. در واقع این موقعیت سبب اتصال خاورمیانه به اروپا شده که از نظر تجاری مزایای زیادی به همراه دارد. همین موضوع نیز باعث شده تا چندین کریدور بینالمللی از ایران عبور کند. در زیر به بررسی این کریدورها پرداخته میشود.
کریدور جنوبی آسیا
این کریدور کشورهای جنوب آسیا را از طریق ایران به سایر کشورهای اروپایی و مدیترانه متصل میکند. شاهراه اصلی این کریدور از آسیای جنوب شرقی و شبهقاره هند آغاز میشود. این شاهراه پس از عبور از جنوب شرق ایران یعنی سیستان و بلوچستان و ورود به کشور ایران از طریق مرزهای شمال غرب همانند مرزهای خسروی و بازرگان به سمت ترکیه و عراق خارج میشود.
در حقیقت این کریدور یکی از راههای اصلی اتصال آسیا به مدیترانه، عراق و اروپا است. آن چیزی که در این بین قابل توجه است، طراحی و ایجاد یک راهآهن سراسری در محور اراک به خسروی است. این امر میتواند حمل و نقل به کشور عراق و ترکیه را بهبود ببخشد. علاوه بر این، نهتنها از نظر اقتصادی مزایای کثیری را ایجاد میکند بلکه از نظر سیاسی نیز سبب بهبود روابط دو کشور خواهد شد.
کریدور شمال به جنوب ایران
شاید به جرئت میتوان گفت این کریدور مهمترین، کریدور مسیری از ایران به سمت آسیای جنوب شرقی است. برنامهریزی و طراحی این کریدور در سال ۲۰۰۰ توسط سه کشور ایران، روسیه و هند شکل گرفت. با این وجود که مسیر شمال به جنوب بهمنظور تحقق اهداف این سه کشور صورت گرفت؛ اما همواره مزایای بسیار زیادی نیز برای سایر کشورها خواهد داشت. در واقع مبدأ این کریدور از فنلاند آغاز شده و پس از عبور از اروپای شرقی و ورود به ایران به سمت آسیای شرقی، خلیج فارس و کشورهای عربی حوزه خلیج فارس منتهی میشود.
در حقیقت کل مسیر این راه به این شکل است که میتوان از اروپای شرقی مانند سوئد و فنلاند به روسیه و سنپترزبورگ متصل شد و سپس از طریق روسیه به بنادر موجود در دریای خزر مانند امیرآباد رسید. در ادامه نیز پس از عبور از ایران به هند، قطر و کویت متصل شد. موضوعی که سبب خاصتر شدن این کریدور میشود آن است که میتوان در این مسیر هم از روشهای ریلی و هم از روشهای آبی یا دریایی بهره گرفت.
کریدور شرق به غرب
کریدور شرق به غرب یکی از قدیمیترین کریدورهای شناخته شده در جهان به شمار میرود، زیرا این کریدور کاملاً مسیرهای جاده ابریشم را پوشش داده و منطبق با آن است. این مسیر همانند جاده ابریشم آسیای میانه و چین را از طریق ایران به قفقاز، آسیای غربی و مدیترانه متصل میکند. همچنین این راه از مهمترین مسیرهای حمل و نقل در جهان امروز به شمار میرود. در واقع کریدور شرق به غرب مهمترین مسیرهای تجاری آسیا و اروپا را از جمله، شرق آسیا، آسیای جنوب شرق، آسیای میانه، خاور دور، ایران و آفریقا را به یکدیگر متصل میکند.
کریدور آلتید
کریدور آلتید از جمله کریدورهای ایجاد شده به سبب کمیسیونهای اقتصادی و اجتماعی و سیاسی است. این کریدور که در سال ۱۹۹۲ شکل گرفته یکی از گستردهترین راههای ارتباطی و الصاق کشورها به یکدیگر به شمار میرود. این کریدور به سه شکل مرکزی، جنوبی و شمالی سبب اتصال و روابط تجاری میشود. مسیر این راه بدین شکل است که کریدور مرکزی شامل دریای خزر، بندر ترکمن، باکو، ترکمنستان و اروپا است. در ادامه مسیر جنوبی شامل ترکمنستان، ایران، ترکیه، بلغارستان و اتصال به اروپا و همچنین مسیر شمالی شامل راه عبوری و مسیری الصاق به اروپا از طریق روسیه و قزاقستان است.
کریدور تراسیکا
کریدور تراسیکا نیز همچون مسیر آلتید بر اساس طرحی در جهت گسترش تعاملات بینالمللی، افزایش همکاری کشورهای عضو و دسترسی به شبکه تراس اروپا شکل گرفت. طرح این راه در سال ۱۹۹۳ در بروکسل داده شد. در این کریدور که بر اساس کمیسیون همکاری در زمینه حمل و نقل و تجارت بینالملل شکل گرفت. ایران، ترکیه، قزاقستان، آذربایجان، گرجستان، رمانی و ازبکستان عضو هستند.
باید گفت این کریدور مسیرهای احتمالی و گذری حمل مورد نیاز این کشورها را تا حد زیادی پوشش میدهد. به این شکل که نواحی قفقاز، دریای سیاه، آسیای میانه، دریای خزر و میانه اروپا را شامل میشود. خدماتی که این مسیر در جهت ارتباط و حمل تجاری بینالمللی ایفا کرده سبب شده تا حمل از این مسیر نهتنها کاهش هزینههای حمل و نقل را به دنبال داشته باشد، بلکه کاهش زمان حمل به خصوص در الصاق کشورهای آسیای میانه را امکانپذیر ساخته است.
سخن پایانی
در این مقاله به بررسی کریدور و مهمترین راههای الصاق و حمل و نقل در ایران پرداخته شد. به طور کلی باید گفت کریدورها چه در ایران و چه در سایر کشورها نقش بزرگی در کاهش هزینههای حمل و تایم حمل ایفا میکنند. همین امر میتواند به طور مستقیم و غیرمستقیم بر روی اقتصاد داخلی و اقتصاد بینالملل تأثیرگذار باشد. کریدورها در علم اقتصاد و تجارت بینالملل و حمل و نقل از اهمیت بسزایی برخوردار هستند. ایران نیز با موقعیت مناسب خود، دارای انواع کریدورهایی است که خاورمیانه را اروپا متصل میکند.
