به علت اهمیت آشنایی با مفهوم پذیره نویسی در بازار بورس، شرکت وانیکس سعی دارد تا در این مقاله به معرفی کامل پذیره نویسی در بازار بورس ایران بپردازد.
تعریف پذیره نویسی
قبل از اینکه با پذیره نویسی در بورس آشنا شوید ابتدا باید مفهوم underwriting را بدانید و درباره‌ی اینکه آیا می‌توان مثل عرضه اولیه از آن درآمد کسب کرد یا خیر هم باید اطلاعات داشته باشید. یکی از موضوعات مهم موجود در بازارهای مالی مثل بازار بورس، پذیره نویسی است. افراد زیادی با این عنوان آشنایی ندارند و یا آن را به اشتباه با عرضه اولیه یکسان تشخیص می‌دهند. در حالیکه این دو کاملا با هم تفاوت دارند و دارای تعریف و کاربرد جداگانه‌ای در بازار هستند.
مفهوم پذیره نویسی در بازار بورس
در آغاز ابتدا باید شرح دهیم که پذیره نویسی در بازار بورس چیست و چگونه برای خرید آن اقدام می‌کنند؟ این فرآیند، یک تعریف عام و حقوقی دارد و یک تعریف اختصاصی و مشخص که در بورس تعریف می‌شود. در تعریف حقوقی، underwriting به یک عمل حقوقی گفته می‌شود که در طی آن شخص تعهد می‌دهد که قسمتی از سرمایه یک شرکت را تأمین می‌کند. توضیح تحت‌اللفظی پذیره نویسی هم امضا کردن یک سند و همچنین پذیرفتن تعهدی است که در سند به آن اشاره می‌شود.
برای درک صحیح underwriting در بازار بورس باید با مفهوم این بازار و نحوه فعالیت در آن آشنا باشید. به زبان ساده، مبنای شکل‌گیری بازار بورس، جمع‌آوری سرمایه‌های کم و کوچک و استفاده از آن‌ها در کارهای بزرگ در شرکت‌های مربوط است. شرکت‌هایی که سهام خود را وارد بورس می‌کنند، با فروش سهام خود به دنبال تامین کردن نیازهای مالی جهت ارتقا شرکت هستند. در پذیره نویسی هم، خریداران متعهد می‌شوند که مقداری معینی از نیاز شرکت به سرمایه را تأمین کرده و شرکت را در مسیر ارتقا و پیشرفت یاری کنند. روند پذیره نویسی در بازار بورس این‌گونه است که سرمایه اولیه را در اختیار شرکت‌هایی که برای شروع کار نیاز به سرمایه دارند، خواهید گذاشت.
ویژگی های پذیره نویسان در بورس
پذیره نویسی مختص شرکت‌های سهامی عام است. بر اساس قوانین تجارت، تعداد افراد هیئت‌مدیره شرکت‌های سهامی عام بیشتر از ۵ نفر است و امکان شکل‌گیری شرکتی با تعداد هیئت‌مدیره کمتر از ۴۵ نفر وجود ندارد. این در حالی است که سازمان بورس و قانون برای تعداد پذیره نویسان هیچ محدودیتی تعیین نکرده است و در این بازار دراین‌باره محدودیتی اعمال نمی‌شود. مفهوم دیگری که باید با آن آشنا شوید تا به درک بهتر از پذیره نویسی در بازار بورس برسید، مفهوم تعهد underwriting است که در ادامه به آن اشاره کرده‌ایم.
مفهوم تعهد پذیره نویسی در بازار بورس ایران
سوال اینجاست که تعهد پذیره نویسی چه تفاوتی با پذیره نویسی دارد؟ در جواب باید بگوییم که فرایند underwriting همواره با موفقیت همراه نیست و امکان دارد خریدار اصلاً به خرید پذیره نویسی تمایل نداشته باشد و اوراق مربوطه به‌طور کامل به فروش نرسد. در این فرایند، شخصی که کارزار یا متعهد اطلاق می‌شود، تعهد می‌دهد که اگر اوراق underwriting فروش نرفت، آن‌ها را خریداری کند. دقت کنید که این شخص متعهد، اصلاً خریدار نیست. البته این شخص از قبل باید ضمانت‌نامه‌های مربوطه جهت اثبات توانایی خودش در خرید اوراق پذیره نویسی را به سازمان بورس تحویل دهد و بعد از تایید آن توسط سازمان بورس، فرایند underwriting آغاز خواهد شد.
مدت زمان پذیره نویسی در بازار بورس ایران
از دیگر نکات مهم فرایند underwriting این است که بدانیم، مدت‌زمان لازم برای پذیره نویسی به صورت کامل در قانون، پیش‌بینی و برنامه‌ریزی‌شده است. سازمان بورس هم درباره انتخاب این مهلت مختار است. به‌طورمعمول مدت‌زمان پذیره نویسی کمتر از سی روز اعلام می‌شود. همان‌طور که گفتیم سازمان بورس درباره‌ی این زمان اختیار دارد و با بررسی درخواست‌های پذیره‌نویسان و با توجه به شرایط امکان دارد این مهلت را تا سی روز دیگر تمدید کند. در واقع همه‌چیز به نظر سازمان بورس بستگی دارد.
شرح فرایند پذیره نویسی در بازار بورس ایران
توضیح فرایند underwriting را می‌توان در دو گروه پذیره نویسی صندوق‌ها و پذیره نویسی عمومی ارائه داد.
- فرایند پذیره نویسی عمومی
شرایط کاملاً مشخص است. این شرایط طبق نظر خود شرکت و پذیره نویسان تعیین می‌شود. هیئت‌مدیره یک شرکت سهامی هم در ابتدا باید مقدار سرمایه‌ی خود را بررسی کنند و اگر نیاز به جذب سرمایه بود، برای underwriting اقدام کنند.
در راستای این هدف، پذیره نویسان باید یک اظهارنامه جامع و کامل از تمام شرایط شرکت که دربردارنده‌ی اطلاعات مهم از جمله موضوع فعالیت شرکت، مقوله افزایش سرمایه، نشانی شرکت، مقدار افزایش سرمایه، نوع سهام و دیگر اطلاعات می‌باشد را در دست داشته باشند.
با تحویل دادن این اظهارنامه به سازمان ثبت شرکت‌ها، فرایند پذیره نویسی عمومی شروع می‌شود. با ثبت اعلامیه پذیره نویسی عمومی و انتشار آن، عموم افراد می‌توانند برای خرید آن اقدام کنند. اکثر مواقع بانکی که حساب شرکت در آن است، به‌عنوان محل خرید اوراق گفته‌شده تعیین می‌شود.
- فرایند پذیره نویسی صندوق
اما پذیره نویسی صندوق چیست؟ چگونه انجام می‌شود؟ باید بگوییم که پذیره نویسی صندوق شرایط مشابه با پذیره نویسی عمومی دارد. تمام اطلاعات و مشخصات صندوق مدنظر باید به‌طور تمام و کمال از طرف دولت اعلام شده و شرایط خرید آن از طریق بورس هم مشخص شود. بعد، یک مدت زمان مشخصی از طرف بورس تعیین می‌شود و در این بازه خریداران می‌توانند جهت خرید واحدهای صندوق اقدام کنند. بعد از اتمام مدت‌زمان خرید، واحدهای صندوق در بازار بورس افزوده می‌شود.
چگونگی شرکت در پذیره نویسی عمومی
در قسمت‌های قبلی متوجه شدید که underwriting عمومی چیست و به چه صورت ارائه می‌شود؛ اما باید درباره چگونگی شرکت در پذیره نویسی عمومی نکاتی را ارائه دهیم. بعد از پایان فرایند underwriting و انتشار اعلامیه مربوطه در روزنامه، متقاضیان می‌توانند برای شرکت در این نوع پذیره نویسی به بانک تعیین شده در اعلامیه مراجعه کنند و با امضای برگه تعهد پذیره نویسی در آن شرکت کنند.
با امضای این برگه، در حقیقت فرد اساسنامه شرکت را قبول و تایید کرده و تعهد می‌دهد که سرمایه به مقدار خریداری‌شده را تامین کند. این برگه تعهد حاوی اطلاعات کامل مرتبط با شرکت مدنظر می‌باشد.
مفهوم اعلامیه پذیره نویسی در بازار بورس ایران
این اعلامیه در حقیقت حاوی شرح کاملی از مشخصات شرکت و شرایط مربوط به خرید اوراق است که در روزنامه منتشر می‌شود. بعد از اتمام فرایند underwriting و جمع‌آوری همه مدارک و مشخصات، اعلامیه در روزنامه منتشر می‌شود تا عموم افراد از این راه، از نحوه خرید و مشخصات اوراق مطلع شوند و اقدام کنند.
روش پذیره نویسی در بازار بورس ایران
به طور کلی این فرایند از دو روش صورت می‌گیرد:
- روش اول استفاده از تعهد پذیره نویسی است که در فوق به توضیح آن پرداختیم.
- روش دوم، روش بهترین کوشش است. در این حالت تعهدی برای فروش همه‌ی اوراق وجود ندارد و شرکت مدنظر، بهترین کوشش را جهت فروش حداکثری اوراق ارائه خواهد داد اما هیچ اجبار و لزومی برای فروش کل اوراق وجود ندارد.
تفاوت پذیره نویسی با عرضه اولیه سهام
تا اینجا متوجه شدید که پذیره نویسی در بورس چیست و چگونه انجام می‌شود؛ اما افراد زیادی این اصطلاح را با اصطلاح عرضه اولیه اشتباه می‌گیرند. ولی باید توجه داشت که این دو تفاوت‌های زیادی با هم دارند که تفاوت‌ها عبارت‌اند از:
- تفاوت در قیمت اسمی
قیمت اسمی سهام، پذیره نویسی ۱۰۰ تومان می‌باشد. این در حالی است که برای عرضه اولیه یک نرخ از طرف سازمان بورس اعلام می‌شود و متقاضیان می‌توانند در محدوده مجاز جهت سفارش اقدام کنند.
- تفاوت در مدت‌زمان
کل فرایند عرضه اولیه در بورس در مدت‌زمان ۲ ساعته انجام می‌شود و بعد از یک روز هم سهام خریداری‌شده به‌حساب خریدار خواهد نشست. ولی underwriting ۳۰ روز تا ۲ ماه می‌کشد.
- در عرضه اولیه یک روز بعد از پایان فرایند می‌توان به خریدوفروش سهام خود اقدام کرد؛ اما در underwriting بعد از پایان فرایند، مراحل راه‌اندازی شرکت و ارائه نماد آن در بازار آغاز می‌شود که ماه‌ها به طول می‌انجامد.
سخن پایانی با وانیکس
برای اینکه بهتر بتوانید در کسب‌وکار خود در بورس موفق شوید، شرکت وانیکس در این مقاله نکات مربوط به فرایند پذیره نویسی در بازار بورس ایران را تحت عناوین گفته شده بررسی کرد تا با آگاهی و شناخت کامل، در این مسیر گام بگذارید. امیدواریم با مطالعه این مقاله بتوانید قبل از آغاز underwriting یک تحلیل درست و بی‌نقص از شرایط داشته باشید.
