در این نوشتار از سری مقالات وانیکس به چیستی هزینه فرصت پرداخته‌ایم و تفاوت آن با سرمایه برگشت‌ناپذیر و ریسک را بیان کردیم تا راهگشای معضلات اقتصادی شما عزیزان باشیم؛ پس با ما همراه باشید.
هزینه فرصت چیست؟
ابتدای مقاله‌مان را با تعریف جامعی از هزینه فرصت آغار می‌کنیم تا بخش‌های بعدی را بهتر درک نمایید. در تعریف این اصطلاح (Opportunity Cost) باید اشاره کنیم که عبارت است از سودی که فرد می‌تواند دریافت کند، اما از دریافت آن صرف‌نظر کرده تا برنامه‌های دیگری را با آن به اجرا برساند. هدف اصلی افراد، استفاده از بهترین فرصت‌ها برای کسب موفقیت‌های بیشتر است؛ هرچقدر میزان فرصت ازدست‌رفته کمتر باشد، به این معنی است که گزینه‌های بهتری را انتخاب کرده‌ایم.
فرمول محاسبه هزینه فرصت چیست؟
همان‌طور که در قسمت قبل اشاره کردیم، صاحبان کسب‌وکارها در هنگام سرمایه‌گذاری‌های مختلف، به دنبال گزینه‌هایی هستند که بازگشت سرمایهٔ بیشتری دارند و غالباً در تصمیم‌گیری‌های خود، بازگشت سرمایه را در نظر می‌گیرند؛ اگرچه سرمایه‌گذاران باید عامل مهم دیگری یعنی هزینه فرصت‌ها را هم در نظر بگیرند.برای مثال، در سرمایه‌گذاری برای یک کسب‌وکار، صاحبان مشاغل که باید بین سرمایه‌گذاری در امور مالی و هزینه برای خرید تجهیزات جدید، یکی را انتخاب کنند؛ در این صورت تفاوتی ندارد که سرمایه گذران کدام مورد را برمی‌گزینند، اما سود حاصل از سرمایه‌گذاری‌نکردن در موارد دیگر، از دست می‌رود که به آن هزینه فرصت می‌گویند. در واقع این هزینه، اختلاف بین بازگشت سرمایهٔ موردنیاز است. به‌این‌ترتیب فرمول آن به‌این‌ترتیب به دست می‌آید:
هزینه فرصت = بازگشت سرمایهٔ سودآورترین گزینه–بازگشت سرمایهٔ گزینهٔ انتخاب‌شده
کاربرد هزینه فرصت در زندگی روزمره
برای تصمیمات بزرگ زندگی، مثلاً برای خرید خانه یا شروع یک کسب‌وکار، باید به طور دقیق مزایا و معایب تصمیم خود را بررسی کرد و آن را شناخت؛ اما برخی از افراد بدون شناخت و اطلاع از هزینه فرصت‌ها اقدام به تصمیم‌گیری می‌کنند و در هزینه‌کردن فقط حساب بانکی و تغییرات آن را در نظر می‌گیرند؛ لذا از این نوع هزینه اطلاع کافی نداشته و یا این بی‌اطلاعی، منجر به ازبین‌رفتن سرمایه‌شان می‌شوند. توصیه مشاوران مجموعه ما به شما این است، از تصمیمات خطرناک پرهیز کرده و کورکورانه و بدون توجه به فرصت‌ها خرید نکنید. اگر بخواهیم این موضوع را به‌صورت مثال بازگو کنیم باید اشاره کنیم که مثلاً شاید خرید غذای آماده در محیط کار، راحت و خوب به نظرتان بیاید، چرا که مجبور نمی‌شوید از خانه غذا ببرید. اما هزینه خرید غذا را در تعداد روزهای کاری ۲۵ سال آینده ضرب کنید، مبلغ هنگفتی می‌شود که می‌توانستید صرف خرید امور دیگری کنید؛ بعلاوه سلامتی شما نیز با غذاهای آماده تهدید نمی‌شود.
مثال بالا اهمیت توجه به هزینه فرصت‌ها را نشان می‌دهد. تصمیماتی که در حال حاضر با آنها، چیزی را به دست می‌آوریم؛ اما ممکن است، در نهایت باعث شود فرصتی را از دست بدهیم. شاید کار سختی باشد که هنگام خرید به فرصت‌هایی که ممکن است از دست بروند فکر کنیم و منصرف شویم؛ اما با ادامه این کار می‌توانیم از پول خود بهترین استفاده را بکنیم.
بررسی تفاوت میان هزینه فرصت و هزینه برگشت ناپذیر
شاید برخی از افراد، هزینه فرصت‌های ازدست‌رفته را با هزینه‌های برگشت‌ناپذیر یکی بدانند، اما باید بگوییم این دو اصطلاح مفهومی کاملاً جدا هستند که در ادامه بیان نموده‌ایم. تفاوت میان هزینه فرصت و هزینه برگشت ناپذیر (Sunk Cost) عبارت است از تفاوت میان سرمایهٔ بالقوهٔ یک سرمایه‌گذاری که هنوز به دست نیامده، با پولی که قبلاً هزینه‌شده است.مثلاً خرید صد سهم از یک شرکت به مبلغ ۱۰۰ دلار، هزینهٔ برگشت‌ناپذیری به مبلغ ۱۰ هزار دلار را به ارمغان می‌آورد. این همان مقدار پولی است که برای سرمایه‌گذاری پرداخت شده و برگرداندن آن، نیازمند نقد کردن سهام به قیمت خرید و یا بالاتر از آن است. در واقع هزینه فرصت‌ها میزان برگشت سرمایه‌ای که در صورت سرمایه‌گذاری در امور دیگر به دست می‌آید را مشخص می‌کنند.
تفاوت میان هزینه فرصت و ریسک چیست؟
برای تعریف ریسک در علم اقتصاد، باید مطرح کرد که ریسک عبارت است از تفاوت بین بازگشت سرمایهٔ فعلی و بازگشت سرمایه مورد انتظار. پس می‌توان بیان کرد که هزینه فرصت و ریسک دو مفهوم کاملاً متفاوت به‌حساب می‌آیند.
مهم‌ترین تفاوت این نوع هزینه با ریسک، این است که هزینه فرصت اختلاف عملکرد فعلی یک سرمایه‌گذاری با عملکرد فعلی یک سرمایه‌گذاری دیگر است. درحالیکه ریسک اختلاف فعلی یک سرمایه‌گذاری و عملکرد پیش‌بینی‌شده همان سرمایه‌گذاری است.
برای توضیح راحت‌تر مثلاً اگر شما بین سرمایه‌گذاری در سکه یا بورس مردد هستید و نمی‌دانید کدام گزینه برای سرمایه‌گذاری بهتر است، بحث هزینه فرصت مطرح می‌شود و باتوجه به وضعیت حال حاضر اقتصاد کشور، این مورد که بازار کدام یک در وضعیت بهتری قرار دارد و در آینده با رشد و سود بیشتری همراه خواهد بود نشان‌دهنده این هزینه است.
در حالت کلی هزینه فرصت‌های موجود، به سرمایه‌گذاران در انتخاب گزینه‌های سرمایه‌گذاری کمک می‌کنند. این گزینه‌ها ممکن است در یک بازار یا بازارهای گوناگون قرار داشته باشند و انتخاب برای سرمایه‌گذار را سخت کنند. اما ریسک مربوط به انتظار ما از یک سرمایه‌گذاری مشخص است و در حالت کلی می‌توان بیان کرد ریسک سرمایه‌گذاری به اختلاف بازدهی واقعی و بازدهی مورد انتظار ما از آن سرمایه اطلاق می‌شود؛ این در حالی است که هزینه فرصت اختلاف بین بازدهی یک گزینه سرمایه‌گذاری، با بازدهی گزینه‌های منصرف شده را مشخص می‌کند.
سخن پایانی با وانیکس
اگر فرد یا بنگاهی، از میان چندین انتخاب متفاوت یکی را انتخاب کند، هزینه فرصت این فرد یا بنگاه، برابر است با هزینه بهترین انتخاب ممکن از بین سایر انتخاب‌های باقی مانده‌ای که از آن صرف نظر شده است. درواقع میان انتخاب‌های متعدد، سرمایه‌گذار باید یکی را بگیرد و مابقی را رها کند، چون محدودیت وقت، پول و سرمایه در محاسبات در نظر گرفته می‌شود.
هدف اصلی هزینه فرصت تخصیص بهینه منابع موجود در پروژه‌های اقتصادی است و بیان می‌کند که منابع باید به‌صورت کارا استفاده گردند؛ هر چیزی که دارای ارزش باشد می‌توان به‌عنوان هزینه فرصت تلقی کرد و تنها محدود به دارایی‌های پولی و مالی نمی‌شود؛ برای مثال زمان هم شامل آن می‌شود.
در این مقاله از شرکت وانیکس سعی کردیم تمام موارد مرتبط به موضوع هزینه فرصت و تفاوت آن به هزینه برگشت ناپذیر و ریسک را بیان کنیم. امیدواریم خواندن این مقاله به سطح آگاهی شما افزوده باشد. مشاوران مجموعه وانیکس آماده شنیدن پیشنهادات و نظرات شما هستند.
