هزینه‌های گمرکی مثل هزینه ترخیص، جدا از حقوق ورودی وصول می‌شود. ۴% ارزش گمرکی کالا به‌علاوهٔ سود بازرگانی معادل حقوق ورودی است که گمرک مسئولیت وصول آن را بر عهده داشته و به واردات قطعی محصول تعلق می‌گیرد. بعد از تعریف کلی درمورد هزینه‌های گمرک، یک مفهوم مهم تأثیرگذار در این هزینه‌ها که اکثر افراد فعال در تجارت با آن آشنا بوده و روبه‌رو هستند نرخ ارز برای ترخیص کالا و تأثیر آن در تجارت است. برای آشنایی بیشتر در ادامه با وانیکس همراه باشید.
مفهوم نرخ ارز برای ترخیص کالا چیست؟
در ساده‌ترین مفهوم می‌توان گفت، آن مقدار از واحد پولی یک کشور که در ازاء هر واحد از پول کشوری دیگر باید پرداخت شود، همان نرخ ارز است (مثلاً دلار به پول ایران ۲۵ تومان است). نرخ ارز محاسباتی ارزش گمرکی کالاهای وارداتی و هزینه ترخیص، مطابق ماده ۱۴ قانون امور گمرکی و بر اساس برابری نرخ ارز اعلام شده توسط بانک مرکزی است.
همچنین قابل‌ذکر است که نرخ ۴ درصد حقوق گمرکی و هزینه ترخیص بر روی کالاهای اساسی، تجهیزات و ملزومات مصرفی پزشکی، دارو، و همچنین نهاده‌های کشاورزی و دامی به یک درصد در سال ۱۴۰۱ کاهش یافته است. تا الان یک مفهوم کلی از تعریف نرخ ارز را برایتان آورده‌ایم؛ ولی برای درک بیشتر و بهتر، در ادامه می‌خواهیم اهمیت محاسبه نرخ ارز برای محصولات وارداتی را بیان کنیم. با ما همراه باشید.
محاسبه نرخ ارز برای ترخیص کالاهای وارداتی چه اهمیتی دارد
با توجه به اهمیتی که ارزش مبادله‌ای کالاهای وارداتی در بازارهای داخلی یک کشور دارد و همچنین ایفای نقش آن در بسیار از مؤلفه‌های بازار و به‌ویژه در قیمت نهائی کالاهای داخلی، بانک مرکزی همواره نسبت به تعیین ارزش برابری ارزهای مورد استفاده در تبادلات خارجی اقدام کرده است. ارزش‌گذاری همهٔ ارزهای رایج در اقتصاد جهانی، با ارز مبدأ که همان دلار است، می‌باشد؛ در کشور ما نیز، نقش مبنایی برای محاسبه ارزش برابری با ریال برای تمامی ارزهای مورد استفاده در معاملات خارجی را، دلار بازی می‌نماید.در معاملات جهانی، محاسبه نرخ ارز یا همان ارزش برابری بر اساس نظام ارز آزاد یا بازار آزاد جهانی و به تعبیری دیگر نظام شناور ارزی صورت می‌گیرد. نرخ ارز آزاد یا شناور همواره تابع قوانین عرضه و تقاضای ارز هست. اما در برخی کشورها مثل ایران برای کنترل بازار، نرخ محاسباتی برای مبادله کالاهای وارداتی الزاماً همان نرخی که در بازارهای آزاد جهانی محاسبه شده، نیست.
در مواردی که قصد دولت، حمایت از واردات محصولی خاص باشد، از نظام کنترل ارزی به‌جای نرخ ارز آزاد، استفاده می‌کند؛ به این معنا که در این کار، نرخی پائین‌تر از بازار ارز آزاد برای واردکنندگان در نظر گرفته می‌شود تا واردات آن کالای خاص تسهیل شده و تاجران نیز به واردکردن آن ترغیب شوند؛ در چنین کشورهایی غالباً چند نوع نرخ ارز در بازار مشاهده می‌شود.
نحوه بیان نرخ ارز در ترخیص کالا
برای بیان نرخ ارز به‌طورکلی دو روش وجود دارد.
- در اولین روش، مبنای محاسبه ارزهای خارجی همان پول رایج کشور یا پول ملی قرار می‌گیرد. به طور مثال محاسبه می‌شود که به ازاء هر یک ریال، چند دلار باید پرداخت نماییم. این روش معمولاً در کشورهای مثل انگلیس که ارزش پول ملی آن از دلار بالاتر است مورداستفاده قرار می‌گیرد.
- در دومین روش مبنا را واحد پولی خارجی قرار می‌دهند؛ به‌گونه‌ای که محاسبه می‌شود، چند واحد از پول ملی باید به ازاء هر واحد از پول خارجی پرداخت شود. باز یک مثال ساده از کشور خودمان! محاسبه می‌شود برای هر یک دلار چند ریال باید پرداخت نماییم و این همان روش دوم است. با توجه به ارزشی که دلار در بازار معاملات جهانی دارد، این روش، معمولاً مرسوم‌تر است. بعد اینکه با نحوه بیان نرخ ارز آشنا شدید بهتر است با انواع آن در کشور نیز آشنا شوید.
انواع نرخ ارز در ایران برای ترخیص کالا
ما در ایران ،همواره باتوجه‌به سیاست‌های پولی دولت و بانک مرکزی، با چندین نرخ ارز در بازار مواجه بوده‌ایم. البته همان‌طور که اشاره کردیم این مورد بستگی به سیاست‌های داخلی هر کشور دارد، و آنها می‌توانند چند مورد از آنها را حذف یا استفاده نکنند. اما اگر بازار ایران را برسی کنیم چند نوع نرخ ارز وجود دارد که در ذیل مورد اشاره قرار گرفته‌اند.
- نرخ ارز دولتی: این نرخ توسط دولت و باهدف حمایت از واردات کالاهای اساسی به واردکنندگان تعلق‌گرفته و پائین‌ترین نرخ ممکن است.
- نرخ ارز شناور: این نرخ بر اساس ارزش آزاد جهانی یک ارز و توسط صرافی‌ها محاسبه شده و غالباً در دادوستد کالاهای لوکس و مصارف شخصی افراد مورداستفاده قرار می‌گیرد.
- نرخ ارز ترجیحی: ارز ۴۲۰۰ تومانی، همان ارز ترجیحی است. شوک قیمتی که ممکن است بعد از حذف ارز ترجیحی به اقتصاد کشور وارد شده و آن را با جراحی اقتصادی مواجه سازد، مهم‌ترین دلیل حفظ ادامه تخصیص این ارز می‌باشد.
- نرخ ارز نیمایی: این نرخ، در سامانه نظام یکپارچه معاملات ارزی همان (نیما) عرضه شده و از سال ۱۳۹۷ در بازار رسماً شروع بکار نموده و فعالیت خود را در بستر مجازی کماکان ادامه می‌دهد. مکانیسم کلی کار با این سامانه به این صورت است تاجری که قصد واردکردن کالا دارد و نیازمند ارز است با یک صادرکننده که کالای خود را با ارز خارجی فروخته و دارنده آن است، توافق می‌کند و از او ارز موردنیاز خود را خریداری می‌کند.
در این میان صرافی‌ها نقش واسطه دارند و دولت هیچ نقشی در این بازار نداشته و به عبارتی دیگر این یک بازار فرامرزی است به‌طوری‌که تحریم‌ها هم اثر چندانی در آن و معاملات صورت‌گرفته آن ندارند. از ویژگی دیگر این بازار می‌توان به‌آسانی و امنیت معاملات آن اشاره کرد.
نرخ ارز در گمرکات برای ترخیص کالا
به‌موجب ماده ۱۴ قانون امور گمرکی، نرخ ارزی که برای واردات کالاها در گمرکات کشور در نظر گرفته می‌شود، نرخ اعلام شده توسط بانک مرکزی و دولت است. همه کالاهای وارد شده به کشور با هر نوع ارزی که خریداری شده باشند، محاسبات گمرکی آنان طبق نرخ رسمی ارز انجام می‌پذیرد.
از آنجائی‌که ممکن است نرخ ارز بانک مرکزی، دائماً در حال تغییر باشد، معیار ثابت و اساسی در دسترس نیست. پس محاسبه نرخ ارز کالاهای وارداتی و عوارض گمرکی و دریافت حقوق بر اساس نرخ ارز در روز خواهد بود. بانک مرکزی برای تثبیت قیمت‌های گروهی از کالاها، راحت شدن امور و جدول برابری نرخ ارزهای رایج را به‌صورت هفتگی اعلام و عرضه می‌نماید.
سخن پایانی با وانیکس
تغیر نرخ ارز و مسائل مرتبط با آن، یکی از مفاهیم مهم اقتصادی هستند به‌طوری‌که اگر نرخ ارز افزایش یابد به نسبت آن قیمت ترخیص کالا افزایش یافته و در نتیجه قیمت تمام شده کالا وقتی به دست مشتری می‌رسد افزایش می‌یابد. این تنها یک گوشه کوچک از تأثیر ارز بر بازار داخلی است؛ بنابراین کسانی که به دنبال تجارت و ترخیص و … هستند باید از نرخ ارز برای ترخیص کالا نیز آگاهی داشته باشند تا دچار ضرر مالی نشوند. برای آگاهی بیشتر در این زمینه می‌توانید با مشاوران ما در وانیکس تمام حاصل فرمایید.
