تراز تجاری یا شاخص Trade Balance یکی از شاخص‌های تاثیرگذار در تحلیل فاندامنتال (که به تحلیل بنیادی ارز دیجیتال نیز معروف است) بازارهای مالی می‌باشد که در دنیای تجارت مورد توجه قرار گرفته است. این شاخص به زبان ساده بیانگر اختلاف میان میزان صادرات و میزان واردات خدمات و محصولات و کالاهای متفاوت در کشورهای مختلف می‌باشد. با توجه به این امر که این شاخص با اقتصاد کشورها ارتباط تنگاتنگی دارد، می‌تواند بر بازارهای مالی بسیار تاثیرگذار باشد و معامله گران می‌توانند با تجزیه تحلیل این شاخص بازارهای مالی را به درستی پیش‌بینی کنند. با این تفاسیر به افرادی که با امور اقتصادی سروکار دارند، حتما پیشنهاد می‌شود با شاخص تراز مالی بطور کامل آشنایی داشته باشند. از این پارامتر اقتصادی معمولا تعبیر اشتباهی در بازارهای تجاری وجود دارد. بنابراین ما در این مقاله به بررسی این شاخصه تاثیرگذار در اقتصاد یک مملکت و نکات پیرامون آن خواهیم پرداخت.
تراز تجاری چیست؟
شاخص Trade Balance که به اختصار با (BOT) نیز نمایش داده می‌شود، به تفاوت مابین میزان ارزش صادرات یک کشور و میزان ارزش واردات آن کشور برای یک دوره معین گفته می‌شود. بزرگترین جزء تراز پرداخت های یک کشور که با علامت اخصاری (BOP) نمایش داده می‌شود، تراز تجاری است. برخی اوقات این پارامتر اقتصادی به صورت مجزا نیز نمایش داده می‌شود، به این صورت که تراز مابین کالاهای یک کشور بصورت مجزا از دیگری که مابین خدمات آن کشور است، نمایش داده می‌شود.
بازارهای مالی چگونه تحت تاثیر تراز تجاری قرار می‌گیرند؟
همانطور که بالاتر نیز در متن به آن اشاره شد، این تراز با میزان صادرات و واردات کشورها در ارتباط است و طبیعتا یکی از اهداف تجاری و اقتصادی کشورها افزایش میزان صادرات نسبت به میزان واردات خواهد بود. با این تفاسیر شاخص تراز مالی ارتباط تنگانگ و ویژه‌ای با اقتصاد کشورها دارد و یکی از تاثیرگذارترین و مهم‌ترین شاخص‌های بازارهای مالی و اقتصادی به حساب می‌آید.
فرمول محاسباتی تراز تجاری
به زبان ساده فرمول محاسبه آن را می‌توان بدین شکل اعلام کرد که میزان ارزش کل صادرات کشور منهای ارزش کل واردات آن. اقتصاددانان برای سنجش میزان قدرت نسبی اقتصاد یک کشور از BOT استفاده می‌کنند. کشوری که بیشتر از میزان ارزش صادرات خود، خدمات و محصول به کشور وارد می‌کند، طبیعتا دارای کسری تجاری یا به اصطلاح تراز منفی را ثبت می‌کند.
برعکس این موضوع، کشوری که بیشتر از میزان ارزش وارداتش، کالا و خدمات صادر می‌کند، دارای مازاد تجاری یا میزای مثبت این شاخصه اقتصادی می‌باشد.همانطور که گفته شد این شاخص می‌تواند بر سیاست و فعالیت‌های اقتصادی و تجاری یک کشور از قبیل میزان عرضه و تقاضا، میزان نوسانات بازارهای مالی، مالیت، هزینه‌های مواد تولیدی مختلف، ارزهای خارجی و همینطور قوانین صادرات و واردات کشور بسیار تاثیرگذار باشد. بنابراین این شاخصه یکی از مهم‌ترین شاخص‌های اقتصای و حتی سیاسی کشور تلقی می‌شود که باید بسیار به آن توجه شود.
عوامل موثر بر تراز تجاری
عوامل تاثیرگذار بر تغییرات نرخ این پارامتر اساسی اقتصادی به دو گروه کاهنده و افزاینده تقسیم می‌شوند اما این عوامل در عین حال به دسته‌های بزرگ‌تر درونی و بیرونی نیز تقسیم‌بندی می‌شوند.
عوامل درونی
وجود زیرساخت‌های خوب و متناسب در کشور و شرایط مناسب برای عرضه و تولید در کشور و همچنین تراز آن بسیار تأثیرگذار است؛ با این تفاسیر در این قسمت از مقاله در ابتدای امر تاثیر عوامل درونی را مورد بررسی قرار می‌دهیم.
تسهیلات داخلی: تسهیلات واژه آشنایی در فعایت‌های اقتصادی و اجتماعی است. تسهیلات به اعمال و مقدماتی گفته می‌شود که یک دولت به منظور افزایش میزان صادرات خود و صادرات بخش خصوصی به انجام می‌رساند. اختصاص ارزهای مختلف از صندوق ذخایر ارزی برای وارد کردن مواد اولیه مورد نیاز و پرداخت وام برای انجام ایده‌های خلاق می‌توانند شامل تسهیلات داخلی محسوب شوند.- موانع داخلی: قوانین حاکم بر تجارت، موانع داخلی محسوب می‌شوند. با علم بر این موضوع اوضاع اقتصادی داخلی کشور نیز بر موانع داخلی بسیار تأثیرگذار است و این مورد که کشور در چه اوضاع و موقعیتی نسبت به رونق و رکود اقتصادی قرار دارد نیز می‌تواند جزء موانع داخلی به حساب بیاید.
سیاست‌های مالیاتی، سیاست‌های بانکی و اقتصاد دستوری از دیگر عواملی به حساب می‌آیند که می‌توانند مانعی در برابر افزایش میزان تولید و بعد از آن صادرات کشور تلقی شوند.
عوامل بیرونی
زمانی که زیرساخت درمانی کشور در وضعیت قابل قبول و صحیحی برای فراهم کردن اوضاع مناسب صادرات قرار بگیرد و پتانسیل‌های صادرات یک کشور بالا باشد آنگاه عوامل بیرونی خود را به منصحه ظهور رسانده بر Trade Balance آن کشور تأثیر می‌گذارد که به آن موارد اشاره خواهیم کرد:
- تسهیلات خارجی: به مجموعه عواملی که بعد از توافق‌های دیپلماسی بین کشورهای مختلف برای تنظیم عرضه کالا اعمال می‌شوند، تسهیلات خارجی گفته می‌شود. این تسهیلات خارجی مابین کشورهایی که در امور صادرات با یکدیگر اشتراکاتی دارند و هر کشور به میزان ثابتی در صادرات کالا سهیم است، به تصویب می‌رسد.
- موانع خارجی: به مجموعه عواملی که بر ضد تسهیلات خارجی قرار بگیرند، موانع خارجی گفته می‌شود از جمله این عوامل به تحریم‌ها و سپس به تقاضای جهانی نسبت به کالاهای خاص مانند نفت می‌توان اشاره کرد.
مزایای تراز تجاری مثبت
همانطور که بالاتر در متن نیز به آن اشاره شد، هنگامی‌که تسهیلات درونی و بیرونی یک کشور در شرایط درستی باشد و تراز مازاد تجاری بیشتری را نشان دهد تأثیر مثبت زیادی بر اقتصاد یک کشور خواهد گذاشت. این تأثیرات مثبت که سه دسته کلی را شامل می‌شود به شرح زیر است:
کاهش نرخ بیکاری
با افزایش نرخ صادرات در یک کشور و به وجود آمدن شرایط مساعد برای آن، سازمان‌ها و شرکت‌ها به تولیدات بیشتری روی خواهند آورد که افزایش میزان تولیدات باعث افزایش نیروی کار در شرکت‌های خواهد شد که این امر در نهایت به ایجاد شغل‌های بیشتر و در نتیجه کاهش نرخ بیکاری خواهد شد.
افزایش ارزش سهام
رشد بازار با روی کار آمدن شرکت‌های تولیدی جدید و بالا رفتن میزان تولیدات شرکت‌های قدیمی تحقق پیدا خواهد کرد. از تأثیرات اصلی این تغییر می‌توان به رشد اوراق بهادار اشاره کرد. از سویی دیگر با رفتن افراد سرمایه‌گذار به سوی بازارها میزان عرضه پول بازار به نقطه تعادل خود می‌رسد و تورم خنثی می‌گردد. در نتیجه این امر کشور تا مدت زمان زیادی در وضعیت اقتصادی خنثی قرار خواهد گرفت.
رونق اقتصادی
زمانی که در یک کشور میزان صادرات و واردات برابر نباشد، میزان عرضه یا تقاضا نسبتا بیشتری برای یک ارز در آن کشور بوجود می‌آید؛ با توجه به این امر در قیمت آن ارز در بازار جهانی تاثیرگذار خواهد بود. بنابراین Balance of Trade بر نرخ مبادله ارز یک کشور تأثیرگذار خواهد بود.
تراز تجاری ایران
با توجه به آنچه تا اکنون دانستیم می‌توان چنین اظهار داشت که این پارامتر اقتصادی در نتیجه صادرات اقتصادی یک کشور است. هر چقدر میزان صادرات افزایش پیدا کند، ارزش پول آن کشور نیز به همان نسبت بیشتر خواهد شد.
آمار صادرات و واردات ایران در پایان نیمه اول سال ۱۴۰۱ نشان می دهد که هم صادرات و هم واردات در نیمه اول سال ۱۴۰۱ افزایش یافته و رقم یک میلیارد و ۷۸۰ میلیون دلار را به ثبت رسانده است. روندی که از تیرماه ۱۴۰۱ آغاز شد و در شهریور ماه ۱۴۰۱ به نقطه اوج خود رسید.
سخن پایانی
درآمد خالص یک کشور از دارایی‌های بین‌المللی را می‌توان از میزان تراز تجاری آن اندازه‌گیری کرد. به بیان دیگر همانطور که پیش تر در متن نیز گفته شد تفاوت مابین ارزش پولی در واردات و صادرات یک کشور است و یکی از مهم‌ترین و تاثیرگذارترین پارامترهای اقتصادی یک کشور تلقی می‌شود.
سوالات متداول درباره تراز تجاری
-
تراز تجاری چه تفاوتی با تراز پرداخت‌ها دارد؟
Trade Balance صرفا به بخش واردات و صادرات اشاره دارد در حالی که تراز پرداخت‌ها تمامی تراکنش‌های مالی مابین کشورها را تحت پوشش خود قرار می‌دهد از جمله سرمایه‌گذاری‌ها.
مثبت بودن تفاوت میان ارزش صادرات یک کشور با ارزش واردات آن مزایایی دارد؟
در حالت کلی مزایای آن را می‌توان در سه زیرگروه اصلی از قبیل: کاهش نرخ بیکاری، افزایش ارزش سهام و رونق اقتصادی خلاصه کرد.
