اقتصاد دانش بنیان چیست؟

اقتصاد دانش بنیان چه اهمیتی برای یک کشور دارد؟ و چرا کشور‌ها با سیاست‌های حمایتی قسط در ترویج و تقویت این حیطه‌ی اقتصادی دارند. در این مقاله به صورت اجمالی شما را با اقتصاد دانش بنیان و مولفه‌های آن آشنا خواهیم کرد.

اقتصاد دانش بنیان یعنی چه

اقتصاد دانش بنیان روش تولیدی است که در آن از علم و دانش به روز جهت ایجاد ارزش افزوده به طور محسوس یا غیر محسوس یاری می‌جویند. کارشناسان بر این عقیده‌اند که سرمایه‌های کشور از جمله منابع اقتصادی محدود به نفت و گاز و… نیست و سرمایه اصلی یک کشور نیروی انسانی آن است. در واقع اصول اصلی این زمینه از اقتصاد بر نیروی انسانی متخصص و دارای خلاقیت استوار شده. با این حال کشور ما با در اختیار داشتن نسل جوان و پتانسیل و ظرفیت‌های بالا در زمینه فناوری سالیانی است که در این مسیر قدم‌های بزرگی برداشته و پیاده‌سازی این مدل از اقتصاد انجام شده است.

مثل تعریفی که اغلب اقتصاددانان از اقتصاد دانش بنیان دارند. این حیطه اقتصادی است که پایه تولید، عرضه و کاربردی کردن دانش و اطلاعات تشکیل شده است. سرمایه‌گذاری کردن در علم و صنایعی که از دانش پایه گذاری شده‌اند و علم و فناوری در آن‌ها  نقش وافری دارد. تعریفی که سازمان همکاری اقتصادی و توسعه از اقتصاد دانش بنیان دارد، طبق تولید و توزیع و کاربرد علم و اطلاعات شکل گرفته و سرمایه گذاری بر علم و صنایع دانش پایه تحت نظر و در مسیر توجهی خاص قرار می‌گیرد.

صنایع دانش بنیان صنایعی هستند که در آنها سطح بالایی ازسرمایه گذاری برگرفته ابداعات جدید صورت پذیرفته است. اما از آنچه که پیداست، این حیطه از اقتصاد بدین شکل  نیست که در آن فقط از فناوری های سطح بالا استفاده شده باشد، بلکه اقتصادی است که در آن، همه کسب و کارها و صنایع بنا به نیاز خودشان، از توزیع و کاربرد علم در پیشبرد اهداف خودشان بهره می‌برند. به زبان ساده آن گروه از صنایعی که از سرمایه‌گذاری‌های کلان که در زمینه نوآوری و اختراعات نوین هستند را صنایع دانش بنیان می‌گویند. برخلاف باور عموم، در این حیطه تنها از فناوری‌های مدرن و سطح بهره برداری نمی‌شود و با در نظرداشتن گرفتن نیازهای صنعت وتجارت مورد نظرشان، از دانش در جهت دستیابی به اهداف استفاده می‌کنند.

قوانینی در راستای حمایت از اقتصاد دانش بنیان

همواره دولت‌ها باید تلاش‌هایی در مسیر شکوفایی اقتصاد دانش بنیان، انجام دهند. بعضی از حمایت‌های دولت از شرکت‌های دانش بنیان در کشور ما شامل: در مناقصه‌هایی که برای قراردادهای پژوهشی، فناوری و تجاری‌سازی و عرضه‌ی کالاهای دانش بنیان ساخت درون دستگاه‌های اجرایی، شرکت‌ها و مؤسسه‌‌های دانش بنیان انجام می‌شود از اولویت برخوردارند. مقدار مبلغ سپرده در مناقصه‌های دولتی برای شرکت‌‌هایی در این حیطه در زمینه عرضه و فروش محصولات و خدمات خودشان، شامل تخفیف پنجاه درصدی شرکت در مناقصات می‌شود. به مدت ۱۵ سال معاف بودن از دادن مالیات، عوارض حقوق گمرکی، سود بازرگانی و صادراتی.همکاری پارک‌های علم و فناوری،مناطق ویژه علم و فناوری، مراکز رشد و مناطق ویژه اقتصادی نسبت به اولویت‌دهی در احداث شرکت‌ها و مؤسسه‌های دانش بنیان. دادن تسهیلات بانکی با کارمزد پایین یا عدم نیاز  کارمزد به صورت بلندمدت. موظف بودن دبیرخانه شورا به رسیدگی به اعتراضات  دریافت شده از شرکت ‌های دانش بنیان تا حداکثرمدت یک ماه نسبت به عملکرد دستگاه‌های مجری قانون. جالب است بدانید که شرکت‌ها و موسسه‌هایی که مالکیت بیش از ۵۰ درصد آن‌ها به  دولت و نهادهای عمومی غیردولتی متعلق باشد، شامل حمایت‌های این قوانین نمی‌شود. سیاست‌های حمایتی که در بالا بدان اشاره شد در نگاه اول به خودی خود مشکلی ندارند و در جهت کمک به فعالیت‌های دانش بنیان تدوین و اجرا می‌شوند. کارایی داشتن هر سیاستی که برای اجرا شدن انتخاب می‌شود با توجه به اهدافی  که از قبل تعیین شده، ارزیابی خواهد شد.

هم اکنون هدف از اجرای این سیاست‌ها شکل‌گیری اقتصاد دانش بنیان است. حمایت‌هایی که در بالا معرفی گردید، شاید در انجام فعالیت‌های دانش بنیان مفید باشند، اما این امکان هم‌ وجود دارد که نتوانند به تنهایی باعث محقق شدن اهداف این حیطه اقتصادی شوند. آگاهی کم و سطحی‌نگری در ابعاد گوناگون این نظام حیات جمعی و عدم اطلاع از چهارچوب نهادی و نادیده گرفتن آن‌ها در راستای تحقق این حیطه از اقتصاد از جمله دلایل این موضوع است‌.آنچه به نظر می‌رسد در وضعیت کنونی، سیاست‌ها بر مبنای حمایت از فعالیت شرکت‌های دانش بنیان، انتخاب می‌شوند. در صورتی که این شیوه تصمیم‌گیری فقط باعث اتلاف منابع و افزایش رانت شده و در انتها این رانت‌ها به جای تحقق یافتن اقتصاد دانش بنیان، به سمت کار‌های نامولد و دلالی منتهی می‌شوند.بنابراین تاکید بر اولویت‌بندی اصلاح نهادی در اقتصاد کشور ایران و تغییر جهت بدنه‌ی انگیزشی از فعالیت‌های رانتی، نامولد و بنا شده بر فساد به سمت فعالیت‌هایی که مولد هستند و در آخر دانش بنیان است. رعایت نکردن این تقدم روش شناختی و نادیده انگاشتن موانع موجود که در سطح نظام حاکم بر اقتصاد ایران، باعث می‌شود که سیاست‌های جزئی‌نگر هم با شکست مواجه شوند.

ویژگی های حیطه اقتصاد دانش بنیان

در مجموع ویژگی‌هایی که می‌توان برای این حیطه عنوان کرد شامل موارد زیر است:

۱- انعطاف در محل و مکان کار: با پیدایش بازارها و سازمان‌های مجازی، مکان فعالیت مانند قبل اهمیت چندانی ندارد و آنچه اهمیت دارد سرعت عمل و دسترسی به همه نقاط جهان است.

۲- تبدیل علم و به کالا و در نتیجه فروش: در دنیای امروز برای خرید و فروش علم بازارهای مجازی وجود دارد که افراد دارای دانش به شکل شبه انحصاری علم خود را برای فروش و مبادله در مقابل دید خریدار می‌گذارند.

۳- اقتصاد بدون وزن یا (Weightless economy): در دنیایی که نماد اقتصاد فیزیکی، کارخانه‌های سیمان، لبنیات، ماشین‌سازی و… دفاتری است که در برج‌ها مستقرند. نمادهای این حیطه عموما مشمول ایده، دانش و فکر می‌شود و ارزش‌ها در این اقتصاد معمولا نامحسوس و به صورت فکر است.

۴- تعیین کننده بودن در زمینه قیمت: دانشی که در زمینه محصولات و خدمات از لحاظ محتوای دانشی موجود است، غنی‌تر هستند و تعیین‌کننده قیمت محصولات نظیر آن است که از دانش کمتری برخوردارند.

۵- وابسته بودن شرایط افراد به ارزش محصولات و خدمات: یک دانش یا ایده‌ای خاص، در شرایط مختلف از لحاظ زمانی و مکانی و برای اشخاص مختلف از ارزش و اهمیت متفاوتی برخوردارخواهد بود.

۶-  ارزش دائمی داشتن: پایداری این حیطه اقتصادی به گروهی از نظام‌ها و فرآیندهای علمی جامعه وابسته بوده، درصورتی که دانش شخصی موجود در مغز اشخاص به راحتی قابل انحطاط و از بین رفتن است.

۷- اقتصاد فراوان بودن منابع: اطلاعات و علم به عنوان پایه و اساس این حیطه، برخلاف بقیه منابع که هنگام استفاده دچار استهلاک می‌شوند، به موازات بیشتر شدن مصرف، رشد خواهند داشت و می‌توانند به طور مداوم مورد مصرف قرار بگیرند.

۸- سنجش بازار و یافتن مسیر مطلوب: به جاهایی که تقاضا برای علم و اطلاعات بیشتر باشد و مانع‌های کمتری در راه آن باشد، نفوذ خواهد کرد و تاثیر می‌گذارد.

سخن پایانی

در این مقاله تلاش کردیم تا شمارا با چیستی اقتصاد دانش بنیان، مولفه‌ها و ویژگی‌های مهم آن و همچنین دلایل حمایت و سیاست‌های حمایتی کشور در این حیطه آشنا سازیم. این اقتصاد شاخه‌ها و حیطه‌های گسترده‌ای دارد که همگی برای کشور پر اهمیت هسستند. فعالیت‌های اقتصادی باید توام با آگاهی و علم باشد تا دستاورد‌های بزرگی را ارائه دهد.

 شرکت بازرگانی وانیکس با سال‌ها تجربه در امور اقتصادی مثل صادرات و واردات به شما کمک می‌کند تا در فعالیت‌های اقتصادی به موفقیت و سود‌های بزرگی دست پیدا کنید‌.از دیگر حسن‌های این شرکت می‌توان صادرات کالا به اکثر نقاط دنیا همراه با اعطای چک تضمین و عدم نیاز به گمرکی اشاره کرد.