برخی تصور میکنند که کالای پست با کالای نرمال به یک معنا است اما باید بگوییم که کالاهای نرمال با افزایش درآمد مردم، تقاضا برای مصرف آنها هم بیشتر خواهد شد و در نتیجه کالاهای نرمال برعکس آن است. در مجموع استفاده از کالاهای پست برای افرادی در طبقات سطح پایین اقتصادی است. در خواست کالاهایی که از کیفیت خوبی برخوردار نیستند، اغلب توسط مصرفکنندگان تعیین میگردد؛ به طوری که کالاهایی که مقرون به صرفه هستند توسط مصرف کننده که در آمد پایینی دارد مصرف میشوند.البته باید گفت که تمام مصرف کنندگان با افزایش درآمد خود مصرف خود را از کالاهای پست کاهش نمیدهد. مسئله خوراک فست فودی بعضی از افراد که به این نوع غذاها علاقهمند هستند و ترجیح میدهند که از این گونه غذا استفاده کنند، با افزایش درآمد علایق و ترجیحات خود را از سبد غذایی کاهش نمیدهند.
تفاوت کالای پست و گیفن چیست؟
کالاهای گیفن، کالاهای پستی هستند که در پی تغییر هزینه آنها تقاضا برای این نوع کالا نیز تغییر خواهد کرد. این نوع کالا اغلب در جوامع فقیر یافت میشوند. در جوامع و کشورهای پیشرفته که دارای اقتصاد قوی هستند به سختی میتوان کالاهایی را پیدا کرد که ویژگیهای یک کالای گیفن را داشته باشند.
فشارهای اقتصادی که امروزه تاثیر آن برعموم افراد قابل مشاهده است و نیز عدم وجود جانشین برای یک نوع کالا از عوامل مهم و حیاتی بر تقاضای خرید کالای گیفن است. به طور کلی اگر به زبان ساده بخواهیم کالای گیفن را تعریف کنیم باید بگوییم اگر افزایش قیمت یک نوع کالا سبب افزایش تقاضا در بازار گردد یا کاهش قیمت آن باعث کاهش تقاضا در شود، آن کالا یک کالای گیفن تلقی میشود. مطابق آخرین تحلیلها مشخص شده است که تغییرات تقاضا برحسب نوع کالا برخلاف قانون عرضه و تقاضا در اقتصاد خرد است.
ویژگی های کالای گیفن
- از مهمترین ویژگی هایی که در تعیین کالاهای گیفن باید به آن توجه کرد، جامعهای است که آن کالا را در آن مکان بررسی میکند. ممکن است کالایی در یک کشور فقیر که با قحطی دست و پنجه نرم میکند، گیفن محسوب شود، جانشینی در آنجا وجود نداشته باشد. در عین حال همان نوع کالا در یک کشور پیشرفته و مرفه یک کالای معمولی باشد که با افزایش یا کاهش هزینههای آن جانشین کالا را مصرف میکنند.
- کالاهای گیفن به طور معمول جایگزینی ندارند یا جایگزینهای آن نوع کالاها بسیار محدود است یا دسترسی به آنها به سهولت امکانپذیر نخواهد بود.
- مصرف نکردن این نوع کالاها در زندگی، فرد را دچار مشکلاتی میکند؛ بنابراین میتوان گفت مصرف این نوع کالاها ضروری تلقی میشوند و نمیتوان آن را مصرف نکرد. به گونهای که اکثر درآمد فرد به خرید اینها اختصاص مییابد.
کالای مکمل و جایگزین
کالاهای جانشین نوعی از کالا در علم اقتصاد هستند که به علت تغییر شرایط، مورد استفاده و جانشین کالاهای اساسی میشوند. این جایگزینی توسط تولید کننده یا مصرف کننده رخ خواهد داد. به عنوان مثال در صورتی که قیمت چای افزایش پیدا کند، تقاضا برای قهوه بالاتر میرود؛ بنابراین در نتیجه قهوه و چایی جایگزین و جانشین یکدیگر هستند. در بخش تولید درصورت افزایش قیمت گاز طبیعی تقاضا برای نفت افزایش پیدا میکند.
کالاهای مکمل در تضاد کالاهای جانشین قرار دارند. مکمل به کالاهایی اطلاق میشود که به طور کامل و تماما برای رفع یک نیاز مشخص مورد استفاده قرار میگیرند. مثال جالبی که از این نوع کالا معرفی خواهیم کرد خودروها و بنزین یا مسواک و خمیر دندان است. بر طبق قانون عرضه و تقاضا در اقتصاد، افزایش قیمت یک کالا سبب کاهش میزان تقاضا در کالایی دیگر خواهد شد.
کشش درآمدی تقاضا
کشش درآمدی تقاضا، ملاک تغییر تقاضا برای یک نوع کالا با توجه به تغییر درآمد مردم است. کالاهایی که در صورت افزایش یا کاهش درآمد یک شخص به میزان معینی تغییر مییابد، از کالاهای ضروری محسوب می شوند. کالاهایی که به میزان بسیار بیشتری تحت تأثیر پوشش قرار می گیرند، به طور معمول کالاهای غیر ضروری هستند.
فرمولی که برای محاسبه کشش درآمدی تقاضا مورد استفاده قرار میگیرند. فرمول کشش تقاضا (مقدار اولیه محصول/تغییر کمیت) ضربدر درآمد اولیه/تغییر درآمد = کشش
عدد کشش تقریباً برای همه کالاها متغیر است و مقدار کشش اکثر کالاها مثبت است. مقدار کشش ۰، نشان دهنده یک کالای غیر کشسان است. کالاهای غیر کشش محصولات و خدماتی هستند که با تغییر در حقوق، تغییری در تقاضا مشاهده نمی شود. این کالاها معمولا ضروری هستند و اغلب نمی توان آنها را انبار کرد. کالاهایی که دارای کشش بیش از ۱ هستند، کالاهای لوکس محسوب میشوند. کالاهای لوکس دارای امتیاز کشسانی بسیار بالایی هستند و کالاهای غیر ضروری به شمار میروند. کالاهای لوکس شامل چیزهایی مانند لباسهای طراحان، ماشینهای مدل بالا، قایقها و جواهرات گران قیمت است. کالاهای معمولی واقعی از نظر کشش بین ۰ و ۱ قرار می گیرند. کالاهایی که کشش منفی دارند.
سخن آخر
کالای پست تنها یک اصطلاح عامیانه و به معنای این است که با افزایش درآمد مردم تقاضا برای یک نوع کالا کاهش خواهد یافت؛ چرا که اغلب افراد رو به جانشین آن کالا که از کیفیت بالاتری برخوردار است، میآورند. کالاهای نرمال کالاهایی هستند که با افزایش درآمد یک ملت تقاضا برای دریافت آنها نیز بیشتر خواهد شد. کالاهای گیفن، کالاهایی هستند که جایگزینی برای آنها وجود ندارد یا اینکه به سختی میتوان برای آنها جایگذین تعیین نمود. با افزایش قیمت تقاضا برای خرید این نوع کالا افزایش خواهد یافت و با کاهش قیمت تقاضا برای خرید این کالاها کاهش خواهد یافت. این نوع کالا به اصطلاح در علم اقتصاد کالاهای گیفن مینامند.