سازمانها، ادارات و ارگان‌ها نیز مانند افراد یک جامعه دارای نیازهایی هستند که با برطرف شدن این نیازها کارایی و رشد بیشتری می‌یابند. دولت به عنوان اصلی‌ترین نهاد مردمی، مسئول تقسیم عادلانه منابع و ثروت کشور است. دولت هم برای از بین بردن فساد و ایجاد اطمینان از برطرف شدن نیازهای جامعه با بهترین کیفیت، معمولا بیشترین مناقصه ها را انجام می‌دهد.
باید توجه داشت که در این سازمانها هر گونه فعالیتی که انجام می‌شود به صلاح آحاد افراد جامعه است؛ چرا که این سازمانها را نمایندگانی از جانب افراد جامعه اداره می‌کنند و آنها به نیابت از افراد جامعه در راستای ارتقای کیفی و کمی زندگی افراد جامعه گام بر می‌دارند. یکی از فعالیت‌هایی است که در سازمانها و نهادها طبق قانون در ماده دو صورت می‌گیرد. در صورتی که طبق قانون سازمان یا ارگانی نیازمند کالا یا خدماتی باشد، برای رفع نیاز باید در مناقصات شرکت نماید. مناقصات عموما از طریق دولت انجام می‌پذیرد.
فهرست مطالب مناقصه چیست:
- مناقصه ها به چه صورت انجام می پذیرد؟
- انواع مناقصه از نظر روش دعوت مناقصه گر
- تفاوت مناقصه و مزایده
- مناقصه ها را چه کسانی انجام می دهند؟
- تفاوت مناقصه گر و مناقصه گزار
- اسناد مناقصه
- مناقصه های داخلی و خارجی
- مناقصات پیمانکاری
مناقصه ها به چه صورت انجام می پذیرد؟
طبق قانون، مناقصات برای برطرف کردن نیازهای سازمانها و ادارات انجام می‌گیرد و عموما به صورت یک یا دو مرحله‌ای و به صورت محدود و عمومی است. در مناقصات یک مرحله‌ای نیازی به بررسی و ارزیابی فنی و بازرگانی خاصی نیست و با باز کردن پاکت‌هایی که از طرف مناقصه‌گر ارائه شده و خواندن قیمت‌های پیشنهادی در همان مکان و همان زمان برنده‌ی مناقصه اعلام می‌گردد. این مناقصات عموما در یک جلسه برگزار می‌شوند.
مناقصات دو مرحله‌ای نیز نوعی دیگری است که در دو مرحله بر اساس بررسی انجام می‌گیرد. براساس مفادی که در قانون ۱۹ اساسی بیان شده است، پیشنهادات نیازمند بررسی فنی و بازرگانی هستند. به همین دلیل کمیته یا کمیسیون فنی بازرگانی تشکیل و پیشنهادات و ارزیابی‌های فنی و بازرگانی بررسی می‌شود و به کمیسیون مناقصات اعلام می‌گردد و بعد از بررسی کمیته برنده مناقصه اعلام می‌شود.
انواع مناقصه از نظر روش دعوت مناقصه گر
از نظر روش دعوت مناقصه‌گر نیز به دو صورت انجام می‌گیرد بر اساس بند ب ماده چهار قانون برگزاری مناقصه به دو روش عمومی و محدود انجام می‌شوند. مناقصات عمومی همانطور که از نامش پیداست، منحصر به فرد یا افراد خاصی یا نهاد و یا سازمان خاصی نیستند. در واقع هیچگونه شرایط و محدودیت خاصی را شامل نمی‌شود، بلکه در آن فراخوان عمومی و آگهی‌های کثیرالانتشار پخش می‌شود و در آن افراد با صلاحیت و واجد شرایط حضور دارند.
در نوع مناقصات محدود فراخوان عمومی منتشر نمی‌شود وهمه شرایط حضور در آن را ندارند، بلکه صرفا برای افراد وسازمان‌های خاص ارائه می‌شوند. در این مناقصات، دعوت‌نامه‌هایی از طرف مناقصه‌گر با توجه به شرایط و تجربه به سازمان یا شخص ارسال می‌گردد. در واقع صلاحیت افراد یا سازمانها یکی از عوامل دعوت به مناقصات هستند. معمولا دارای حساسیت بالایی و عموما فساد و تباهی در این نوع بیشتر اتفاق می‌افتد.
تفاوت مناقصه و مزایده
هرگاه سازمان یا ارگانی نیازمند کالا یا خدماتی باشد در خواست می‌کند، اما اگر سازمان یا ارگانی بخواهد اموالی یا کالایی را بفروشد با مزایده انجام می‌دهد. مورد دیگر این است که برنده کسی است که کمترین قیمت پیشنهادی را داشته باشد، اما در مزایده بالاترین قیمت برنده است.
همچنین این نوع طبقه‌بندی در مناقصات بسیار حائز اهمیت است؛ چرا که تعیین‌کننده نرخ مناقصه است. این مناقصات در سه دسته تقسیم‌بندی می‌شوند. معاملات کوچک که کمتر مورد توجه قرار می‌گیرند. معاملات متوسط که بیشتر از سقف معاملات کوچک هستند، یعنی عموما از ده برابر معاملات کوچک بیشتر نیست. معاملات بزرگ در واقع مبلغ اولیه آن بیشتر از ده برابر ارزش معاملات کوچک هستند.
مناقصه ها را چه کسانی انجام می دهند؟
معمولا مناقصات را سازمان‌های دولتی یا سازمان‌های ذیربط انجام می‌دهند. طبق ماده پنج قانون اساسی کشور برگزاری مناقصات زیر نظر کمیسیونی اجرا می‌شود که شامل یک رئیس مناقصهگزار یا نماینده‌ی وی هستند. دیگر اینکه بالاترین مقام مالی دستگاه مناقصهگزار یا مسئول فنی واحد یا سازمانی که مناقصه بر اساس درخواست آن انجام شده است. البته جالب است بدانید در مناقصاتی که مربوط به شهرداری است، معمولا یک نفر از طرف شورای شهر به عنوان ناظر در جلسات شرکت می‌کند.
وظایف مناقصه گر ومناقصه‌گزار
طبق بند ب ماده دو قانون اساسی کشور مناقصه گزار دستگاه یا سازمانی است که مناقصات را برگزار می‌کند. از مهمترین برگزارکننده‌های مناقصات در کشور وزارتخانه‌ها، بانک‌ها، شرکت‌های دولتی، شرکت‌های بیمه، نهادهای انقلابی هستند و دولت مسئول اجرایی این مناقصات است؛ چرا که این کار برای دولت منافع و مزایای به دنبال دارد. با این کار در هزینه‌های دولت صرفه‌جویی و خدمات دولتی با کیفیت‌تر به جامعه ارائه می‌شود.
جالب است بدانید نیروهای مسلح شامل بند ب ماده دو نمی‌شوند. مناقصهگزار وظیفه دارد اطلاعات مربوط را در زمان مشخص و از کانال‌های مناسب اطلاع‌رسانی کند تا طبق قانون بهترین مناقصه‌گر برنده باشد. البته باید توجه داشت همیشه این کار به درستی انجام نمی‌شود و در این میان گاهی اوقات فساد و تباهی نیز اتفاق می‌افتد.
مناقصه‌گر شخص یا سازمانی است که در مناقصه براساس تجربه و آگاهی شرکت می‌کند. همین تجربه و آگاهی هم احتمال برد در مناقصه را بیشتر می‌کند. مناقصه‌گر وظیفه دارد اسناد مربوطه را در زمان تعیین شده به مناقصه گزار برساند. معمولا اطلاع رسانی قبل از مناقصه توسط مناقصهگزار انجام می‌پذیرد.
اسناد مناقصه
این اسناد شامل مواردی است که توسط مناقصهگزار از مناقصه‌گر در خواست می‌شود که شامل موارد زیر هستند:
- نام و نشانی مناقصه گزار
- نوع و مبلغ تضمینی مناقصه
- محل و زمان و مهمتر دریافت اسناد و پیشنهادات
- مبلغ پیش پرداخت
- شروع کار و مشخصات فنی و استانداردها و نوع کمیت و کیفیت کالا و خدمات
- برنامه ریزی کار و موید تحویل کالا
- معیارها و ارزیابی مناقصه‌گر
- روش تهیه پیشنهادات
- متن قرارداد و صورت جلسات
- و سایر اسنادی که به تشخیص مناقصهگزار لازم دارند.
مناقصه های داخلی و خارجی
معمولا در مناقصات داخلی اطلاع رسانی فقط در روزنامه‌های کثیرالانتشار در داخل کشور انجام می‌شود و فقط پیمانکاران داخلی در داخل کشور مجاز به شرکت در این مناقصات هستند. اما در مناقصات خارجی در سطح بین المللی انجام می‌پذیرد که علاوه بر روزنامه های کثیرالانتشار داخلی در روزنامه‌های کثیرالانتشار خارجی نیز فراخوان انجام می‌شود و تمام پیمانکاران چه داخلی و چه خارجی مجاز به حضور هستند.
باید توجه داشت که انجام مناقصات خارجی مزایای زیادی برای سازمان‌های دولتی در پی دارد. به همین دلیل سازمان‌های دولتی برای رفع نیازها و برآوردن کالاها و خدمات خاص خود نیازمند برگزاری این نوع مناقصات هستند. در ضمن این کار باعث صرفه‌جویی در هزینه‌های دولت می‌شود.
مناقصات پیمانکاری
یکی از مهمترین انواع مناقصات هستند که تقریبا شامل انواع پروژه‌های عمرانی کشور می‌شود. در این نوع در بین چند شرکت در یک رقابت سالم انجام می‌گیرد. در واقع مراکز دولتی و شرکت‌های بزرگ نیازهای خود را به شکل یک فراخوان اطلاع‌رسانی می‌کنند.
همچنین ممکن است، نیاز به کالا، خدمات، ماشین‌آلات، ابزارآلات، مواد اولیه یا هر چیز دیگری باشد. یا حتی اینکه نیازمند یک پیمانکار برای اجرای یک پروژه ی عمرانی باشد. در واقع مناقصه اشکال مختلفی دارد و شامل موارد زیادی می‌شود که یکی از آنها مناقصه پیمانکاری است. این مناقصه برای شرکت‌های ساختمانی نفع زیادی در پی دارد؛ چرا که این شرکت حداقل نیازهای خود را از این راه به بهترین نحو برطرف می‌کند. همیشه پروژه های عمرانی بزرگ در کشور به مناقصات واگذار می‌شود.
سخن آخر
در زبان فارسی مناقصه به معنای کم کردن است. به عبارتی مناقصه نوعی خرید و فروش کالا یا خدمات است که در یک زمان مشخص و در یک مکان مشخص پیشنهاداتی ارائه می‌گردد. بر طبق قانون مناقصات کشور ما برای برطرف نمودن نیازهای سازمانها و ادارات انجام می‌پذیرد و عموما به صورت یک مرحله‌ای یا دو مرحله‌ای و به صورت محدود و عمومی انجام می‌گیرد. در صورتی که سازمان یا ارگانی نیازمند کالا یا خدماتی باشد درخواست مناقصه می‌کند؛ اما اگر سازمان یا ارگانی بخواهد اموالی یا کالایی را بفروشد با مزایده انجام می‌دهد.
