این نوع مالیات ارزش افزوده درآمدزایی جزو مهمترین علل کاهش وابستگی درآمد دولت به نفت از شایسته‌ترین نظام‌های مالیاتی غیرمستقیم در سراسر نقاط جهان شناخته شده است. ارزش افزوده در زبان انگلیسی به ارزشی گفته می‌شود که مراحل تولید یک نوع کالا واسطه‌ای یا به مواد اولیه محصول اضافه خواهد شد. به عنوان مثال در صورتی که یک کیلو گرم شیرینی را در نظر بگیریم ۲۰۰ تومان شکر، ۳۰۰ تومان آرد، ۳۵۰ تومان تخم مرغ و سایر مواد اولیه را ۴۵۰ تومان و در پایان ۵ هزار تومان به فروش برسانیم، مالیات بر ارزش افزوده یک کیلو شیرینی پنج هزار تومانی ۳۷۰۰ تومان می‌شود.
مزیت ها و معایب مالیات بر ارزش افزوده
با این نوع مالیات می توان بخش‌هایی از اقتصاد را تحت پوشش قرار داد که مالیات بر فروش معضل بزرگی است. استفاده از این نوع مالیات به علت گسترش بسیار زیاد آن می‌توان درآمدهای مالیاتی را به میزان قابل ملاحظه‌ای افزایش داد. ارزش افزوده، ساز و کار خود اجرایی دارد؛ بنابراین هزینه برای جمع آوری مالیات از این طریق در قیاس با دیگر روش‌های دریافت جمع‌آوری مالیات، کمتر است. همچنین سبب کاهش یافتن مالیات مضاعف و جلوگیری از فرارهای مالیاتی که در وقت معین پرداخت نمی‌شود؛ به عبارتی کمک بسیار خوبی به اصلاح ساختارهای کلی نظام مالیاتی کشور خواهد کرد.
اما این روش مالیاتی دارای معایبی نیز هست. از معایب آن می‌توان به نگرانی از افزایش تورم در کشور اشاره نمود. به تعبیری این نوع مالیات هزینه تمام شده فروش در مراحل دریافت افزایش خواهد داد. به علاوه اجرای این روش مالیاتی به مطالعات دقیق و علمی و تشکیل ساختار سازمانی نیازمند می‌باشد.
انواع مالیات بر ارزش افزوده
- مالیات بر ارزش افزوده تولیدی: در این نوع اجرای مالیات بر فروش محصولات مصرفی و نیز در فروش کالاهای سرمایه‌ای صورت خواهد گرفت. به عبارتی بنگاه اقتصادی با خرید کالا و اعتبار مالیاتی را کسب نخواهد کرد.
- مالیات بر ارزش افزوده مصرفی:همه هزینه سرمایه گذاری ناخالص مالیات بر ارزش افزوده نوع مصرفی به علت این است که به موجب کالاها و خدمات مصرفی حذف گردد.
- مالیات بر ارزش افزوده درآمد: در این نوع مالیات که مالیات بر فروش تولید خالص محصولات است و این شیوه بعد از کسر هزینه و فرسودگی به سرمایه گذاری خالص ارزش افزوده از نوع درآمد به آن تعلق گرفت.
کدام خدمات و کالاها معاف از مالیات هستند؟
در قانون جدید پس از مقوله درمان از قبیل بیمه‌های عمر، زندگی و درمان قرار گرفته است. فعالیت‌های ورزشی با دریافت مجوز از مراجع صلاحیت‌دار مصرفی محصولات کشاورزی و بیمه آن محصولات، آب مصرفی، هتل‌های ۳ستاره، مسافرخانه‌ها، مهمانپذیرها، کاغذ و روزنامه، انواع دارو و واکسن، رادار و تجهیزات نظامی و اطلاعاتی، دام زنده و خورداک آن. همچنین خدماتی نظیر خدمات درمانی، پیشگیری دامی و گیاهی، عملیات‌های بانکی، خدمات مالی و اعتباری، خدمات نشر و انتقال سهام، خدمات آموزشی و پژوهشی، خدمات بازسازی و نگه داری بعضی از کالاها نیز معاف از پرداخت مالیات هستند.
در قانون گذشته قند مشمول معافیت بوده است که در قانون جدید مالیات ارزش افزوده اضافه شده است. همچنین از کالاهای وارداتی که شامل مالیات بر ارزش افزوده شدند، عرضه مالیات به آنها تعلق نخواهد گرفت. در قانون جدید مالیات طلا و جواهر و پلاتین از مالیات معاف هستند؛ اما گفتنی است اجرت ساخت با سود و کارمزد ۹ درصد این نوع مالیات را خواهند داشت.
رسیدگی به مالیات بر ارزش افزوده
پذیرش اعتبار مالیات مودیان نیاز به مشمولیت آنها در نظام مالیاتی بر ارزش افزوده است. ثبت‌نام در سامانه مالیات، داشتن گواهینامه ثبت‌نام و داشتن مدارک کامل مثبته که مورد قبول سازمان دارایی باشد. همچنین در بردارنده صورت حسابهای مالیاتی، اسناد پرداخت بهای محصولات و خدمات مالیاتی، شناسایی فروشندگان محصول مورد نظر، کنترل اسناد حمل و نقل، رسید انبارمحصولات بر حسب مورد که با در نظر گرفتن روش کار مودیان متفاوت است.
داشتن گواهینامه ثبت‌نام و بدون درج نام فروشنده در فهرست مودیان ثبت‌نام شده فاقد اعتبار مالیاتی در زمان انجام معامله و نیز شرکتهایی که به علت تخلف در لیست سیاه سازمان دارایی قرار دارند. شرایط کافی برای شناسایی معاملات و پذیرش اعتبار مالیاتی نخواهد بود.
همه کسانی که در خصوص انجام فعالیت‌های شغلی یا معاملات انجام شده خود به دولت مدیون هستند مودیان مالیاتی نام می‌گیرند. برطبق قوانین بیان شده از سوی سازمان امور مالیاتی کشور مودیان موظف هستند تا اطلاعات و اسناد درخواستی توسط سازمان امور مالیاتی را تکمیل و در زمان معین به مرجع مورد نظر ارسال کنند.
مدارک لازم رسیدگی مالیات ارزش افزوده
مدارک مورد نیاز جهت رسیدگی کارشناسان اداره کل مالیات برارزش افزوده کشور به شرح زیر است:
- ترازهای آزمایشی چهارستون معین و تفضیلی در تمام دوره‌های سال و قبل از بستن حسابهای موقت برای سال مالی قابل رسیدگی باشد.
- گردش حساب درآمدهای خدمات و فروش به ترتیب برای دوره‌های سال مورد رسیدگی. همچنین گردش حساب درآمدهای غیرعملیاتی به ترتیب برای دوره‌های سال مورد رسیدگی و گردش حساب مالیات بر ارزش افزوده به ترتیب برای دوره‌های سال مورد رسیدگی.
- تصویر اولین و آخرین فاکتور رسمی فروش به ترتیب برای فصول بهار، تابستان، پاییز و زمستان سال مورد رسیدگی قرار دهیم.
- عکس صورت وضعیت‌های ارسالی شرکت‌های پیمانکاری و تصویر فاکتور‌های خرید منجر به ایجاد اعتبار مالیاتی از هر شرکت .
- عکس تمام اوراق سبز گمرکی و دیگر مدارک مربوط به ایجاد اعتبار مالیاتی شرکت
- گردش حساب سود و زیان انباشته و گردش حساب تعدیلات حسابداری و انباشته و گردش موجودی مواد و کالا
- محاسبات هزینه تمام شده پیرامون کالاهای تولیدی و خدمات ارایه شده
- عکس اظهار نامه راندمان سال و عکس گزارشحسابرسی مالی و عکس برگ تشخیص کارکرد سال همچنین تصویر صورت حسابهای بانکی بهمراه صورت مغایرت آنها برای سال مورد رسیدگی.
سخن آخر
مالیات برارزش افزوده از انواع مالیاتهای غیرمستقیم است.این نوع مالیات برحسب مراحل مختلف تولید کالا یا خدمات دیگری که توسط دولت مشخص گردیده است، محاسبه می‌شود. مالیات ارزش افزوده به این معناست مقدار هزینه‌ای که به طور مثال در هنگام تولید یک محصول به آن اضافه شده است یا به خدماتی که در گذشته ارائه میشد خدمتی جدید اضافه شده است. این مالیات مزایای فروانی دارد که مهمترین آن این است که می‌تواند منبع درآمد بسیار خوبی برای دولت‌ها به شمار آید.
