در این رابطه باید بگوییم، به‌طورکلی کار تجارت پیچیدگی‌های زیادی دارد حتی اگر این دادوستد در داخل کشور انجام شود؛ ولی چون همان‌گونه که از نام تجارت بین‌المللی پیداست این حوزه از تجارت در سطح جهانی انجام می‌شود، یقیناً به نسبت تجارت داخلی از پیچیدگی‌های زیادی برخورد دار بوده و از عوامل زیادی تأثیر می‌پذیرد. مزیت نسبی و مزیت مطلق در اقتصاد ازجمله این عوامل مؤثر و مفاهیمی هستند که در حیطه تجارت بین‌المللی به طور گسترده به کار می‌روند. این دو مفهوم در محاسبه و مقایسه وضعیت کشورها و سازمان‌ها از نظر تولید یک محصول، به اقتصاددانان کمک می‌کنند.
شاید با تعریف فوق، این‌گونه برداشت کرده باشید که این اصطلاحات به یک معنا بوده و کاربرد آن‌ها نیز یکسان است؛ اما باید بگوییم این تصور غلط بوده و برتری مطلق و نسبی تفاوت‌هایی باهم دارند. در ادامه این مقاله از وبلاگ وانیکس، می‌خواهیم پاسخ پرسش تفاوت مزیت نسبی و مطلق در اقتصاد را بررسی نماییم. اگر جزو آن دسته از افرادی هستید که به اقتصاد و تجارت علاقه‌مند بوده و می‌خواهید در این رابطه اطلاعات بیشتری به دست آورید به شما پیشنهاد می‌کنیم در ادامه همراه ما باشید.
لیست موارد آورده شده در مقاله تفاوت مزیت نسبی و مزیت مطلق در اقتصاد:
- تعریف مزیت مطلق
- تعریف مزیت نسبی
- تاریخچه مزیت مطلق و مزیت نسبی
- تفاوت هایی که مزیت مطلق با مزیت نسبی دارد
- تفاوت نظریه مزیت مطلق و نظریه مزیت نسبی
- مزیت مطلق و مزیت نسبی، از نظریه تا عمل
در ابتدای مقاله می‌خواهیم یک تعریف جامع از مزیت مطلق و مزیت نسبی ارائه دهیم. خواندن این تعاریف به شما، در درک بهتر تفاوت این دو اصطلاح کمک خواهد کرد.
تعریف مزیت مطلق
این مزیت یعنی کشور یا سازمانی قادر باشد که یک کالا را با کیفیت بیشتر و با هزینه‌های کمتر از سایر کشورها تولید کرده و به بازارهای جهانی عرضه نماید.
برای فهم بیشتر این مفهوم، به مثال آورده شده در زیر دقت کنید:
شاید همه شما بدانید که استخراج و تولید نفت در عربستان سعودی خیلی آسان‌تر از سایر کشورهاست؛ به عبارت دیگر، تولید نفت در این منطقه به‌صرفه‌تر بوده و با هزینه‌های کمتری صورت می‌پذیرد. این یعنی عربستان سعودی در تولیدات نفت، دارای مزیت مطلق است. مثلاً کشور کلمبیا به دلیل شرایط جغرافیایی خود، برای تولید قهوه مناسب است. این کشور در مقایسه با کشورهای دیگر، این محصول را می‌تواند با قیمت کمتری به بازار عرضه کند.
کشور آلمان به دلیل زیرساخت‌های پیشرفته خود و بهره‌گیری از فناوری‌های نوین، نسبت به کشور فرانسه موتور خودروی بهتری را تولید می‌کند؛ پس آلمان در تولید موتور خودرو دارای برتری مطلق است. همه مثال‌های فوق، نشان دهنده این است که هر کشوری بتواند یک محصول خاص را بیشتر از سایر رقبا با کیفیت بهتر و هزینه کمتر تولید کند، در تولید آن محصول نسبت به سایرین برتری مطلق دارد.
تعریف مزیت نسبی
هنگامی که کشور یا سازمانی بین تولید کالاهای مختلف، تصمیم می‌گیرد یکی را انتخاب کند، همان روبه‌رو شدن با مفهوم برتری نسبی است. در مزیت نسبی، هزینه فایده تولید یک محصول نسبت به محصول دیگر سنجیده می‌شود. در این حالت برای تعیین برتری نسبی، از مفهوم «هزینه فرصت ازدست رفته» استفاده می‌شود.
برای درک بهتر این حالت، توجه شما را به مثال‌های زیر جلب می‌کنیم:
فرض کنید کشور ایران، برای تولید ۱۰ واحد رایانه و ۱۰ واحد تلفن همراه، منابع لازم را داشته باشد. اگر ایران از تولید و عرضه تلفن همراه به بازار ۵۰ دلار سود کند، این مقدار سود برای تولید و عرضه رایانه ۱۰۰ دلار می‌شود. منطقی است که با این شرایط، ایران دست به تولید رایانه می‌زند. در این مثال نتیجه می‌گیریم، تولید رایانه نسبت به تلفن همراه از برتری نسبی برخوردار است.
حال فرض کنید کشور چین توانایی تولید ۱۰ واحد برنج و ۳۰ واحد گندم را داراست. آمریکا نیز می‌تواند ۳۰ واحد برنج و ۱۵ واحد گندم تولید کند. برای کشور چین با تقسیم ۳۰ بر ۱۰ متوجه می‌شویم که این کشور به ازای تولید ۳ واحد گندم، فقط می‌تواند ۱ واحد برنج تولید کند.
این در حالی است که کشور آمریکا با این محاسبات به ازای تولید نیم واحد گندم می‌تواند ۱ واحد برنج تولید نماید. این یعنی در تولید برنج، آمریکا به چین، مزیت نسبی دارد.
تاریخچه مزیت مطلق و مزیت نسبی
حال که با تعریف هرکدام از این مزیت‌ها آشنا شدید، باید بگوییم این دو مفهوم از قدیم وجود داشته و توسط اقتصاددانان مورد بررسی قرار می‌گرفته‌اند. به‌طوریکه اولین بار، مفهوم مزیت مطلق و مزیت نسبی در کتاب «ثروت ملل» توسط آدام اسمیت، پدر اقتصاد مدرن، مطرح شد. اعتقاد آدام اسمیت این بود که سرمایه‌گذاری کشورها باید روی محصولاتی باشد که در تولید آن تخصص دارند. همچنین کشورها باید برای تأمین محصولاتی که توان تولید آن را ندارند، دست به تجارت زده و آن محصولات را از سایر کشورها وارد کنند.
اولین بار مفهوم تجارت بین‌الملل و تخصص گرایی توسط او مطرح شد و رابطه آن‌ها با برتری مطلق تحت بررسی قرار گرفت. دیوید دیکاردو، اقتصادان انگلیسی بعد از اسمیت، کار‌های وی را ادامه داد و توسط وی در اویل قرن نوزدهم، مفهوم برتری نسبی نیز مطرح گردید. نقش مزیت نسبی در تجارت بین‌الملل توسط ریکاردو، برای کشورهای که در تولید هر کالایی برتری مطلق دارند نیز تشریح شد.
تفاوتهای که مزیت مطلق با مزیت نسبی دارد
حال که با تعاریف و تاریخچه پیدایش این دو اصطلاح آشنا شدید، تا حدودی به تفاوتهای این دو مزیت پی برده‌اید؛ اما اجازه دهید این تفاوت‌ها را بیشتر بررسی نماییم؛ چون این تفاوت‌ها بیشتر از چیزی است که فکر می‌کنید. شما با دانستن این تفاوت‌ها می‌توانید هر کدام از این موارد را در جای درستی به کار بگیرید.
ازجمله این تفاوت‌ها عبارت‌اند از:
اثربخشی اقتصادی
برای بهره‌وری اقتصادی، محاسبه و تعین برتری نسبی بیشتر از محاسبه برتری مطلق به ما کمک خواهد کرد. مزیت مطلق صرفاً روی تولید بیشتر و حداکثری یک کالا بدون توجه و در نظر گرفتن هزینه‌های تولید آن، متمرکز است؛ اما برتری نسبی به دنبال آن دسته از کالاهایی است که توان تولید آن را داشته و تولید آن برایمان به‌صرفه‌تر است. درنتیجه، اثربخشی اقتصادی را می‌توان با مزیت نسبی افزایش داد. همچنین با افزایش اثربخشی اقتصادی، کشور می‌تواند با سایر کشورها مبادلات و تعاملات تجاری زیادی برقرار نماید.
تولید تخصصی
کشورها و سازمان‌ها با در نظر گرفتن مزیت نسبی، تشویق می‌شوند که برای تولیدات محصولاتی با کمترین هزینه فرصت ازدست رفته، سرمایه‌گذاری نمایند. با این کار، کشورها محصولاتی را به تولید می‌رسانند که هزینه تمام شده آن‌ها به نسبت سایر تولیدکنندگان کمتر است.
برتری مطلق برای توان تولید یک محصول با کیفیت توسط سازمان یا کشور تمرکز می‌کند؛ کالایی که آن سازمان یا کشور در تولیدش، دارای مزیت مطلق است.
هزینه‌های تولید
هزینه‌های تولید شامل هزینه مواد اولیه، حقوق کارکنان، هزینه بسته‌بندی، هزینه‌های نگهداری از تجهیزات تولیدی و حمل‌ونقل می‌شود. با محاسبه برتری مطلق و نسبی، متخصصان تجارت بین‌الملل تعیین می‌کنند که کدام شرکت یا کشور قادر است با کمترین هزینه، بیشترین سود را از تولید یک کالا از آن خود کند.
در مزیت مطلق، سازمان به دنبال کاهش هزینه‌های تولیدی است؛ درحالیکه در مزیت نسبی، کاهش هزینه فرصت ازدست رفته مدنظر قرار گرفته می‌شود تا به شرکت یا سازمان، این فرصت را دهد که محصولات خود را با قیمت کمتری به بازار عرضه نماید. کشور یا سازمان با استفاده از مزیت نسبی در بازار، مزیت رقابتی بیشتری خواهد داشت، اما ممکن است قادر نباشد که محصول را با حجم مناسب یا کیفیت بالا تولید کند.
مزایای تجاری
مزیت مطلق در تجارت بین‌الملل، چندان به کار نمی‌‌آید، چون‌که معیارهای رقابتی در این مزیت در نظر گرفته نمی‌شود. در مقابل، برای هر دو طرف، مزیت نسبی مفید است. وقتی سازمان یا کشوری در یک حیطه برتری مطلق داشته باشد، ممکن است نتواند در آن زمینه برتری نسبی را نیز ایجاد کند. درحالیکه اگر شما، در تولید یک محصول، برتری نسبی را به دست آورید، برای رقابت در بازارهای بین‌المللی، توانایی بهتری خواهید داشت.
تفاوت نظریه مزیت نسبی و نظریه مزیت مطلق
همان‌طور که در مطالب فوق نیز اشاره کردیم، در علم اقتصاد قوانین «مزیت مطلق» و «مزیت نسبی»، از قرن‌ها پیش پایه‌گذاری شده‌اند.
در نظریه این دو مزیت، ابتدا این‌گونه بیان شد که هر فرد عاقلی تا تشخیص ندهد هزینه دوخت کفش از هزینه خرید کفش از بازار کمتر است، نباید اقدام به دوختن کفش کند. یک خیاط سعی نمی‌کند که برای خود کفش بدوزد بلکه آن را از بازار می‌خرد؛ همان‌گونه که یک کفاش برای دوخت لباس، خودش تلاشی نمی‌کند. همه این افراد می‌دانند که اگر به حرفه‌ای که در آن نسبت به بقیه افراد برتری دارند بپردازند، سود و نفع بیشتری کسب خواهند کرد. آنان با سود حاصل از حرفه تخصصی خود، می‌توانند تولیدات سایر افراد را به دست آورده و بخرند.
همچنین اقتصاددانان استدلال می‌کنند که هر کشور از طریق تجارت آزاد، می‌تواند در تولید برخی کالاها به تخصص دست یابد و در آن‌ها دارای برتری مطلق شود؛ یعنی می‌تواند آن کالاها را با کیفیت و کارایی بیشتر نسبت به سایر جوامع تولید کرده و درازای صادرات این کالاها، محصولاتی را وارد کند که در تولید آن مزیت مطلق ندارد.
درنتیجه این اقدامات، تولید و تقسیم کار بین‌المللی، میزان تولیدات در جهان روند صعودی به خود گرفته و همه کشورها از مزیت‌های آن بهره‌مند می‌شوند. اما حال شاید سؤالی برایتان پیش آید، آن کشورهایی که در تولید هیچ کالایی دارای برتری مطلق نیستند، چه باید بکنند؟ تکلیف این‌گونه کشورها چیست؟
چهل سال پس از نظریه مزیت مطلق، یکی دیگر از علمای علم اقتصاد، در سال ۱۸۱۷ در کتاب «بر اساس اصول اقتصاد سیاسی و مالیات» با ارائه قانون «مزیت نسبی» به این سؤال پاسخ داد. وی اشاره کرد که حتی اگر کشوری در تولید هیچ کالایی دارای برتری مطلق نسبت به سایر کشورها نباشد، باز می‌تواند تعاملات تجاری را که دارای مزیت‌های متقابل برای طرفین معامله است را انجام دهد.
آن کشوری که کارایی کمتری نسبت به کشور مقابل دارد، باید در تولید یک کالا به تخصص برسد و سعی کند در تولید آن کالا به برتری مطلق دست یابد. این دقیقاً باید همان کالایی باشد که کشور مزبور در آن، برتری نسبی دارد. از طرف دیگر این کشور باید به وارد کردن کالایی اقدام کند که در آن برتری مطلق ندارد. این همان قانونی است که به نظریه مزیت نسبی موسوم شده و یکی از مشهورترین قوانین اقتصادی به شمار می‌رود.
مزیت مطلق و مزیت نسبی، از نظریه تا عمل
حال که با نظریه‌های موجود برای برتری مطلق و نسبی نیز آشنا شدید، در این بخش می‌خواهیم بگوییم که تا چه اندازه این نظریه‌ها عملی شده و این مزیت‌ها در تصمیم‌گیری‌های اقتصادی تا چه حد مؤثر واقع می‌شوند.
فهم این دو مزیت و تفاوت‌هایی که دارند، شاید به نظر آسان بیاید، اما اگر پای عمل برسد، متوجه می‌شوید که کار چندان آسانی نیست. هیچ یک از کشورها در تولید یک محصول خاص، دارای مزیت مطلق کامل نیستند. همچنین هیچ کشوری نیز نمی‌تواند همه کالاهای مورد نیاز خود را در داخل به تولید برساند.
روی تولید یک محصول در یک سازمان یا کشور، عوامل بسیار زیادی تأثیر می‌گذارند. چه بسا که برخی از این عوامل نیز، ربطی به اقتصاد ندارند. بسیار پیش آمده که یک کشور، محصولی را با کیفیت و بهره‌وری بالا به تولید برساند، ولی در بازاریابی آن در کشورهای خارجی، دچار مشکل شده و نتواند آن را به فروش برساند؛ بنابراین فقط توجه به برتری مطلق در تولید یک محصول مدنظر نیست و برای مقایسه بهتر وضعیت یک سازمان یا کشور با سایرین، باید عوامل دیگری را نیز در نظر گرفت.
سخن پایانی با وانیکس
در این مقاله از وبلاگ وانیکس، یکی از مفاهیم و اصطلاحات مهم اقتصادی را مورد بحث قرار دادیم. همان‌طور که می‌دانید برای شروع یک کار تجاری باید با مفاهیم اقتصادی آشنا باشید. مزیت مطلق و نسبی و تفاوتهای میان این دو مزیت، ازجمله این مفاهیم مهم هستند که آشنایی با تعاریف آن‌ها، برای هر فرد علاقه‌مند به تجارت ضروری است؛ اما نکته‌ای که لازم است ذکر کنیم این است که تنها با خواندن تئوری مطالب و تعاریف نمی‌توان در این زمینه پیشرفت کرد؛ شما باید ازافراد با تجربه این حیطه و افراد آشنا به علم اقتصاد کمک بگیرید تا در اواسط راه دچار مشکل نشوید.
شرکت تجاری وانیکس با داشتن کادری مجرب و متعهد، در همه حال آماده خدمت‌رسانی به شما عزیزان می‌باشد. در صورت داشتن هرگونه سؤال و پیشنهادی، می‌توانید با مشاوران مجموعه ما تماس حاصل فرمایید.
