حال شاید برایتان سؤال پیش آید که اوراق بدهی چیست؟ باید بگوییم، این نوع اوراق، ویژگی و شرایط خاصی را دارند که در ادامه این مقاله از وبلاگ وانیکس، از هر بعد به بررسی این شرایط خواهیم پرداخت. پس اگر به موضوعات اقتصادی علاقه‌مند بوده و دوست دارید در بازار سرمایه فعالیتی داشته باشید، به شما پیشنهاد می‌کنم هرگز این مقاله را از دست ندهید.
لیست موارد آورده شده در مقاله اوراق بدهی چیست:
- تعریف اوراق بدهی
- اصطلاحات به کار رفته در هر نوع از اوراق بدهی
- ویژگی های اوراق بدهی
- انواع اوراق بدهی
- انواع ریسک در اوراق بدهی
- معیارهای انتخاب اوراق بدهی برای سرمایه گذاری
تعریف اوراق بدهی
یکی از انواع اوراق بهادار، اوراق بدهی نام دارد که هدف از انتشار آن تأمین مالی بنگاه‌های اقتصادی است. به عبارت ساده‌تر می‌توان گفت این اوراق را به عنوان نوعی وام در نظر گرفت که به ترتیب وام‌دهنده و وام‌گیرنده، خریداران و ناشران آن هستند. برای تأمین نیازهای مالی، شرکت‌ها اوراق بدهی را به مردم فروخته و در قبال این اوراق، از آنها وام دریافت می‌کنند.
همچنین قابل ذکر است که برخی از این اوراق، اوراق بدهی دولتی نام دارند که در طرح‌ها و پروژه‌های خاص، دولت هر کشوری آنان را برای تأمین نیازهای مالی و یا تأمین کسری بودجه، منتشر می‌نماید. برخی از اوراق هم به اوراق بدهی شرکتی معروف هستند که همان‌طور که از نامشان پیداست از سوی شرکت‌های بزرگ منتشر می‌شوند. این شرکت‌ها به جای اینکه نیازهای مالی خود را از طریق بازار پول و بانک‌ها بر طرف کنند، از بازار سرمایه برای جمع‌آوری این منابع استفاده می‌نمایند.
همچنین برخی اوقات ممکن است یک کوپن سود به اوراق بدهی تعلق گیرد که در این صورت مبالغ مشخصی به صورت ادواری به دارندگان این اوراق پرداخت می‌شود. به طور کلی و برای جمع‌بندی مطلب بالا می‌توانیم بگویم این نوع اوراق، اغلب به جای دریافت وام از بانک‌ها استفاده می‌شوند که این کار نیز نشئت گرفته از نقدینگی جمعی است. استفاده این اوراق در سرمایه‌گذاری مزایای زیادی دارد؛ از جمله اینکه موجب تنوع‌بخشی به سبد سرمایه‌گذاری سرمایه‌گذاران می‌شوند.
همچنین اشخاص می‌توانند اوراق بدهی را در کنار اوراق بهادار دیگری مثل، سهام و اوراق حق‌تقدم استفاده نمایند. در نتیجه یکی از کارها برای کسب سود بیشتر، خرید این اوراق محسوب می‌گردد.
اصطلاحات به کار رفته در هر نوع از اوراق بدهی
حال که در بخش بالا با پاسخ سؤال اوراق بدهی چیست آشنا شدید، بهتر است برای درک و آشنایی بیشتر با موضوع، از اصلاحات مهم مربوط به این حوزه نیز شناخت پیدا کنید.
برخی از اصطلاحات مهم مربوط به این نوع اوراق عبارت‌اند از:
تاریخ سررسید
تاریخ پایان دورهٔ این اوراق همان، تاریخ سررسید است. ناشر اوراق در این تاریخ، به دارندگان این اوراق، ارزش اسمی آن را پرداخت می‌نماید.
ارزش اسمی
در واقع اصل مبلغ وام، همان ارزش اسمی است که همان‌طور که اشاره شد، در تاریخ سررسید به دارندگان اوراق پرداخت می‌شود.
نرخ سود اسمی
نرخ بهره‌ای تعلق‌گرفته به این اوراق به صورت دوره‌ای و تا سررسید، نرخ سود اسمی نامیده می‌شود.
قیمت بازاری
برای دارندگان ورقه بدهی، این امکان وجود دارد که در صورت نیاز تا قبل از تاریخ سررسید، به فروش اوراق خود در بازار اقدام کرده و اوراق خود را به وجه نقد تبدیل کنند.
نرخ سود تا سررسید (YTM)
این اصطلاح نیز همانگونه که از نامش مشخص است، آن میزان نرخ سودی است که از زمان خرید این اوراق تا تاریخ سررسید آنها، نصیب صاحبان اوراق می‌شود. توجه کنید که اگر خریداران، این اوراق را در زمان انتشار آن بخرند، نرخ سود تا سررسید، مساوی با نرخ سود اسمی خواهد بود؛ درغیر این صورت امکان بیشتر یا کم‌‌تر شدن YTM از سود اسمی وجود دارد. معمولاً نرخ سود تا سررسید، اساس خریدوفروش ورقه‌های بدهی است و سرمایه‌گذاران بر اساس همین نرخ، تصمیم‌گیری می‌نمایند.
ویژگی‌های اوراق بدهی
بعد از پرداختن به اصلاحات مهم اقتصادی که در معاملات ورق‌های بدهی به کار می‌روند، لازم است شما با ویژگی این اوراق نیز آشنا شوید تا برای سرمایه‌گذاری خود یک برنامه‌ریزی دقیق نمایید.
از جمله ویژگی‌های مهم این اوراق شامل موارد زیر هستند:
- کسانی که دارنده این اوراق هستند به عنوان بستانکار شرکت محسوب شده و می‌توانند اصل مبلغ اسمی و بهره آن را در زمان مقرر دریافت نمایند.
- با خرید این اوراق، شما سهیم در مالکیت شرکت نمی‌شوید و درنتیجه از سود پرداختی شرکت به سهام‌دارانش نیز، سهمی نمی‌برید. همچنین شما هیچ نقشی در تصمیم‌گیری‌های شرکت ایفا نمی‌کنید.
- در صورت ورشکستگی ناشر اوراق، در دریافت اصل‌وفرع سرمایه، تقدم با دارندگان اوراق بدهی است نه با سهام‌داران شرکت.
- هر ورقه بدهی، سررسید مشخصی داشته و دارای ارزش اسمی تعین شده است.
انواع اوراق بدهی
بر اساس اینکه این اوراق از سوی چه نهادی منتشر می‌شوند، آنها را می‌توان به سه دسته شرکت‌ها، دولتی و شهرداری تقسیم‌بندی کرد. همچنین در تقسیم‌بندی دیگر، این ورقه‌های بدهی را بر اساس نوع در بازار سرمایه ایران، در سه دسته اوراق خزانهٔ اسلامی، اوراق مشارکت و صکوک قرار داده‌اند.
در ادامه به بیان جزئیات این سه دسته پرداخته‌ایم:
اوراق خزانه اسلامی
با هدف تأمین مالی و کسری بودجه، توسط دولت جمهوری اسلامی ایران، اوراق خزانه اسلامی یا به‌اختصار اخزا منتشر می‌شود. این اوراق کوپن پرداخت سود نداشته و در زمان سررسید نیز، بازپرداخت آنها از سوی خزانه‌داری کل کشور صورت می‌گیرد.
اوراق مشارکت
اوراق مشارکت، برای تأمین مالی طرح‌های اقتصادی سودآور شرکت‌ها، توسط خود شرکت‌ها منتشر می‌شود. با انتشار این اوراق، شرکت، سرمایه مورد نیاز خود را برای طرح مدنظر، تأمین کرده و سودآوری زیادی نصیب خود می‌کند. سرمایه‌گذاران نیز با خرید اوراق مشارکت، سهمی از سود طرح شرکت می‌برند.
صکوک
منظور از اوراق صکوک همان اوراق قرضه اسلامی است که در زمره اوراق بدهی قرار گرفته‌اند. از جمله اوراق قرضه اسلامی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- اوراق اجاره
- مرابحه
- استصناع
- خرید دین
- سلف استاندارد
- مضاربه
- منفعت
- جعاله
- مزارعه
- مساقات
انواع ریسک در اوراق بدهی
تا اینجای مقاله هر چه گفتیم تقریباً از مزایای ورقه‌های بدهی بود. اما باید بدانید استفاده و خرید این اوراق، ریسک‌های منحصر به خودشان را دارند که بدون آشنایی با این ریسک‌ها، پیشنهاد می‌کنیم در این حوزه
گام نگذارید.
از جمله ریسک‌هایی که باید درباره این نوع از اوراق در نظر گرفت، ریسک نکول و ریسک نقدشوندگی است. اگر ناشر اوراق از بازپرداخت اصل‌وفرع وام در زمان سررسید امتناع کند یا قادر به پرداخت نباشد این همان ریسک نکول است. هنگامی که ناشر اوراق، دولت باشد، این ریسک از بین می‌رود.
منظور از ریسک نقدشوندگی نیز این است که خریدار، نتواند اوراق خریده شده را در بازار فروخته و به وجه نقد تبدیل نماید. این مشکل زمانی ممکن است پیش بیاید که حجم معاملات اوراق کم باشد.
معیارهای انتخاب اوراق بدهی برای سرمایه‌گذاری
هر زمانی که بحث سرمایه‌گذاری پیش می‌آید، افراد همیشه به دنبال کم‌ریسک‌ترین روش می‌گردند. در خرید انواع اوراق نیز این موضوع پابرجا بوده و باید به دنبال اوراقی بود که ریسک‌پذیری کمی دارند. حال با این وجود، شاید سؤال‌های متعددی در ذهن شما ایجاد شود؛ مثلاً اینکه سرمایه‌گذاری در کدام نوع از اوراق بدهی، ریسک کمتری را به ما تحمیل می‌کند؟
اجازه دهید جهت انتخاب بهتر، با تعاریف معیارها، به شما بیشتر کمک کنیم. اگر به موارد اشاره شده در زیر توجه کرده و آنان را مدنظر قرار دهید، برای سرمایه‌گذاری بهتر یاریگر شما خواهند بود؛ پس اگر قصد خرید این نوع اوراق را دارید موارد زیر را در نظر بگیرید:
نرخ سود سالیانه
شما باید در زمان خرید ورقه‌های بدهی، به شاخص‌های عملکردی آن توجه نمایید. در بخش‌های قبلی به نرخ سود سالانه اشاره شده است؛ اما برای تأکید بیشتر می‌خواهیم باز چکیده‌ای از آن را بیان کنیم.
اگر اوراق در اولین روز انتشار خریده شوند، آنگاه نرخ سود همان نرخ سود اسمی است.- با خرید اوراق بعد از انتشار با قیمت روز بازار و نگه داشتن آنها تا تاریخ سررسید، سود تعلق گرفته به آن، همان YTM است.
اگر اوراق در اولین روز انتشار خریده شوند، آنگاه نرخ سود همان نرخ سود اسمی است.اصل تنزیل
این اصل، بر مبنای منطق ارزش زمانی پول استوار است. برای مثال، هر مقدار پولی در امروز بیشتر از فردا ارزش دارد. (قدرت خرید با همان پول در امروز بیشتر از فردا است). در بازار بدهی آن مقدار قیمت اسمی که در زمان سررسید دریافت می‌کنید از اول مشخص شده است. تعین کننده قیمت فعلی اوراق هم، وضعیت بازار و میزان تقاضا است. پس با این وجود، ممکن است ارزش اوراق شما، با گذشت زمان کاهش یابد.
ریسک نکول
اگر ناشر اوراق شما، شرکت باشد، امکان دارد خطراتی در آینده سرمایه‌گذاری شما وجود داشته باشد؛ چون برای شرکت امکان ورشکسته شدن وجود دارد. اگر شرکت ناشر ورشکسته شود نمی‌تواند در زمان سررسید، پول شما را پرداخت کند؛ بنابراین باید ضامن‌هایی باشند که در صورت بروز این مشکلات، پول شما را بازگردانند. پس ضروری است به وجود ضامن‌ها دقت کنید.
ریسک نقدشوندگی
به این ریسک هم در بخش بالا اشاره‌ای داشته‌ایم. اگر شما نتوانید برای اوراق خریداری شده، مشتری بیابید، یعنی دچار ریسک نقدشوندگی شده‌اید. راه جلوگیری از این ریسک افزایش دادن حجم معاملات است.
سخن پایانی با وانیکس
در این مطلب از سری مقالات آموزشی وبلاگ وانیکس، پاسخ سؤال اوراق بدهی چیست را به طور کامل بررسی کرده و انواع و مزیت‌ها و تمام موضوعات مرتبط به آن را بیان کردیم. همان‌طور که متوجه شدید، این اوراق در بازارهای مالی و اقتصاد کشور تأثیر زیادی دارند؛ بنابراین باتوجه‌به اهمیت این موضوع، بهتر است قبل انتشار این اوراق یا حتی خرید آن، با افراد با تجربه در این حیطه مشورت نمایید تا دچار ریسک‌های گفته شده نشوید.
ازاین‌رو شرکت تجاری وانیکس می‌خواهد اطلاعات شما در این زمینه را افزایش داده و جهت پیشرفت شما گامی بردارد. اگر سؤال و ابهامی در مورد انواع اوراق دارید می‌توانید به وبلاگ ما مراجع کرده و محتواهای آن را در مورد موضوع مدنظر خود مطالعه نمایید؛ همچنین می‌توانید به صورت مستقیم از طریق تماس تلفنی یا حضوری با مشاوران ما ارتباط بگیرید.
