از زمانی که یک فرد تصمیم به جابجایی و سفر و دیدار از منطقه ای می‌گیرد تا زمانی که از آن محل به مبدا خود بازگردد یک سری فعالیت‌های اقتصادی انجام می‌شود که در حیطه‌ی اقتصاد گردشگری قرار می‌گیرد. این حیطه ی اقتصادی با داشتن منفعت‌های بالا و تاثیر زیاد در تولید ناخالص داخلی می‌تواند برای یک کشور بسیار پول ساز باشد. اقتصاد گردشگری ایران از این موضوع مستثنا نیست.
اقتصاد گردشگری چیست
در پنج دهه اخیر گردشگری به عنوان یک فعالیت انسانی از جمله صنایع با رشد بالا و وسیع شناخته می‌شود . گردشگری, دارای طرف عرضه و تقاضا است و محصولات مختص به خود با ویژگی های متفاوت از سایر فعالیت های اقتصادی دارد و با بکارگیری منابع اقتصادی آثار مثبت یا منفی اجتماعی اقتصادی در سطوح ملی یا بین المللی را داراست. می‌توان دید تحقیقات جدید در حیطه اقتصاد گردشگری در دهه ۱۹۶۰ آغاز شده است و چیزی حدود ۵۰ سال اخیر رشد مطلوبی را در زمینه گردشگری شاهد بودیم و عملا با انتشار مجله‌های علمی، در زمینه اقتصاد گردشگری نیز تحقیقات وسیع تری صورت گرفته است.زمانی که از اقتصاد گردشگری سخن به میان می‌آوریم، منظور تمام فعالیت‌های مربوط به توریسم و گردشگری در بخش‌های متفاوت از حمل و نقل گرفته تا هتل‌ها و اسکان، اقامتگاه، رستوران‌ها و مراکز تفریحی، جاذبه‌های طبیعی و آداب و رسوم ،مکان و بنا‌های تاریخی و میراث فرهنگی و… است که وجه مشترک تمام آن‌ها نیز گردشگری و سفر طلقی می‌شود. درست از زمانی که اشخاص عزم سفر و جابجا شدن از مکانی به مکان دیگر می‌کنند، مجموعه‌ای از فعالیت‌های اقتصادی انجام می‌شود که در حیطه‌ی اقتصاد گردشگری قرار می‌گیرند.
از بلیتی که از آژانس مسافرتی یا استارتاپ گردشگری خریداری می‌شود تا هواپیما یا قطار و اتوبوس و اتومبیل و… که برای نقل مکان به کار گرفته می‌شود تا محل سکونت که می‌تواند هتل یا اقامتگاه باشد یا هاستل، تورها و افراد راهنما که در مقصد گردشگران را به جاهای مختلف می‌برند، غذاها و خوراکی‌هایی که میل می‌شود، بازدید از مکان‌ها و جاذبه‌ها، خریدهایی که انجام می‌گیرد.
در آخر هم برگشت به خانه، همگی طیف گسترده‌ای از فعالیت‌ها هستند که در ازای آن‌ها ارز (خارجی) و یا پول (واحد پولی کشور) هزینه خواهد شد بنابراین جزء اقتصاد گردشگری به حساب می‌آیند. همچنین تمام خدمات و مزایایی که به گردشگر در طول سفر به دو نحو کالا یا خدمات (عرضه) ارائه خواهد شد و نیازها و تقاضاهای او را جواب می‌دهد، اقتصاد گردشگری می‌گویند که به دو شکل مستقیم و غیرمستقیم است.منظور از شکل مستقیم اقتصاد گردشگری، زنجیر‌های متصل شده به سفر و گردشگری هستند، مانند هتل‌ها، آژانس‌ها و ایرلاین‌ها، شکل غیرمستقیم به منظور بازاریابی و تبلیغات، آموزش و فرهنگ‌سازی و سرمایه‌گذاری تلقی می‌شود. درآمد صنعت گردشگری بیشتر از پخش مستقیم آن است. در مرحله اول گردشگری یک مفهوم اقتصادی است. کسی که از مکانی خارج می‌شود و به جای دیگری سفر می‌کند، به اقتصاد آن منطقه پول انتقال می‌دهد، در نتیجه در راه رشد و توسعه آن منطقه قدم برداشته یا کالایی را از منطقه به نقطه دیگر صادر می‌کند.اقتصاددانان، این حیطه را از نظر عرضه و تقاضا، مبادلات خارجی، تراز پرداخت‌هاایجاد اشتغال، درآمد کشورو آینده‌نگری‌های اقتصادی و سایر موضوعات مورد بررسی قرار می‌دهند (معصومی،۱۳۸۵) و عوامل متفاوتی نیز در میزان تاثیر این حوزه بر اقتصاد یک کشور تاثیر دارند.
عمده‌ترین این عوامل شامل:
- برخودار بودن امکانات و جاذبه‌های گردشگری از کیفیتی مطلوب
- مقدار اشتغال افراد خارجی در مشاغل کلیدی و مهم صنعت گردشگری
- میزان زمان از سال که مکان‌های گردشگری آماده پاسخگویی به گردشگران(تقاضا) برای بازدید هستند (اشاره به فصلی بودن گردشگری).
- میزان دریافت شده از پرداخت‌ها و هزینه‌ها برای این حیطه.
- میزان مالکیت کشورهای خارجی.
- میزان اقتصاد ملی در مقصد.
- همکاری داشتن دولت در بهبود زیرساخت‌های صنعت گردشگری و ایجاد انگیزه ها.
- سطح توسعه و پیشرفت جامعه مقصد.
- میزان مخارج گردشگری ارزی(خارجی) در مقصد.
وضعیت اقتصاد گردشگری در ایران
ایران از نظر دارا بودن جاذبه‌های باستانی و تاریخی در رتبه دهم و از منظر اکوتوریسم در رتبه پنجم جهان قرار دارد. مقایسه درآمد کشورمان در حوزه گردشگری با سایر کشورهای منطقه نشان می‌دهد که کشور دچار عقب ماندگی در این حوزه بوده و لازم است دولت توجه ویژه‌ای به این بخش کند. دولت سیزدهم با درک مزیت‌های زیاد صنعت گردشگری، رونق این بخش را جزء اهداف خود قرار داده است و برای تحقق بخشیدن به این هدف راهکارهایی را برنامه‌ریزی می‌کند.در ایران طبق آمارها ۲۴۰هزار نفر به شکل مستقیم و ۵۵۰هزار نفر به شکل غیرمستقیم در صنعت گردشگری دخیل هستند و مشغول به کار هستند. نمودار رشد تولید ناخالص داخلی در دنیا بر اساس بخش‌های مختلف اقتصادی نیز نمایانگر این است که حوزه سفر و گردشگری پس از بخش‌های ارتباطات و اطلاعات (۴.۸)، خدمات مالی (۳.۷) با ۳.۴ ٪ بیشترین مقدار رشد را داشته‌اند. همچنین ایران به جز یکی از سه کشور با بالاترین رشد در حیطه گردشگری در دنیا است.
طبق داده‌های سازمان جهانی گردشگری کشور ایران در کنار کشورهای میانمار و پورتوریکو بالاترین مقدار رشد گردشگر را دارا بود. رشد گردشگران وارد شده به ایران در سال ۲۰۱۹ چیزی حدود ۲۷.۹ درصد بوده است.
مزایای صنعت گردشگری برای کشور
گردشگری به جز در دوره‌هایی خاص، همیشه بازاری رو به رشد و پول‌ساز است که مزایا و منفعت‌های زیادی را به کشور می‌رساند. از حیطه‌های مختلفی می‌توان به این موضوع اشاره کرد. گردشگری حداقل ۴ مزیت اقتصادی برای کشورها دارد.
- گردشگری خلق شغل می‌کند و نیروی انسانی در بخش‌های مختلف زنجیره آن به استخدام در می‌آیند و این بزرگترین مزیت اقتصادی خواهد بود.
- گردشگری مثل اغلب فعالیت‌های اقتصادی دیگر یک نوع دادوستد است که عرضه و تقاضا در محور اصلی آن قرار دارد و هر چه میزان رونق آن بیشتر باشد، مشاغل مرتبط با آن علل خصوص در صنف‌های خرد را به حرکت وامی‌دارد و این امر مانند دومینو بل دیگر بخش‌های اقتصادی تاثیر می‌گذارد.
- یکی از مهم ترین مزیت‌های گردشگری حصول توازن منطقه‌ای و رسیدن به توسعه پایدار و همه‌جانبه در مکان‌هایی با ظرفیت رشد است. از این نظر صنعت گردشگری یکی از بهترین راه‌ها برای جبران عقب‌ماندگی‌ها مخصوصا در مناطق دورافتاده است.
- یکی ازفعالیت‌‌‌ها با بالاترین ارزش افزوده در بین تمام فعالیت‌های اقتصادی، گردشگری است. سرعت کسب و کار‌ها در بخش گردشگری ۲.۵ برابربیش‌تر از دیگر بخش‌هاست. از طرفی نیز طبق آمارها هر فعالیت و پروژه گردشگری به شکل میانگین برای ۱۰ نفر شغل ایجاد می‌کند. در اغلب کشورها، میزان درآمد بدست آمده از اقتصاد گردشگری از مجموع درآمدهای مالیاتی بیشتر بوده است.
تاثیرات مخرب صنعت گردشگری
صنعت گردشگری نیز مانند باقی حیطه‌ها از بخش‌ها و تاثیرات منفی مبرا نیست و با تاثیر مستقیم بر طبیعت در صورت عدم توجه کافی می‌تواند زیان‌های تخریب‌کننده و جبران‌ناپذیری وارد آورد. از جمله این اثرات می‌توان به موارد زیر اشاره داشت:
- بنا کردن هتل و ساخت فرودگاه در مکان‌های طبیعی
- خراب کردن و تاثیرات منفی بر فرهنگ سنت های جامعه تا حد محو شدگی
- از بین رفتن مشاغل سنتی مثل کشاورزی، دامداری، معدن، جنگلداری و … و با روی آوردن به ارائه خدمات برای گردشگران
- آسیب رساندن به طبیعت و مناطق بکر و تخریب آن‌ها و همچنین وقوع آلودگی‌های بیشتر.
سخن پایانی
در این مقاله تلاش کردیم شما را با چیستی اقتصاد گردشگری همچنین وضعیت این حیطه اقتصادی در کشور و مزایا و تاثیرات منفی و مخرب آن آشنا کنیم. اقتصاد گردشگری و پیشرفت آن می‌تواند در بخش تولید ناخالص داخلی بسیار مفید عمل کند و مشاغل زیادی ایجاد کرده و مقدار زیادی ارز وارد کشور کند. فرصت اشتغال در این حیطه اقتصادی ۲.۵ برابر بقیه بخش‌هاست.
در گردشگری کالا‌هایی نیز صادر می‌شوند و می‌توان گفت امر صادرات انجام می‌شود. شرکت بازرگانی وانیکس با سال‌ها تجربه در حیطه امور اقتصادی مثل صادرات و واردات به شما کمک می‌کند تا بتوانید وارد بازار بین‌المللی شده و به صورت ارزی درآمد دریافت کنید. این شرکت از مزایای زیادی همچون اعطای چک تضمین و عدم نیاز به گمرک برخوردار است.
