اقتصاد مقاومتی، بروننگر با عدالتی پایه و دانش بنیان نسبت به دشمنان و مردم محور است که نه تنها بر جریانهای ناخواسته و تاثیر منفی دارد و حداقل اثر را میگذارد. چه بسا که میتواند به جریانسازیهای مثبت که مطابق با منافع ملی کشور است نیز اثر بگذارد.
مفهوم اقتصاد مقاومتی
اقتصاد موازی
اقتصاد مقاومتی همانند اقتصاد موازی است؛ یعنی همانطور که انقلاب اسلامی با توجه به نیاز خود اقدام به ایجاد نهادهایی با روحیه و عملکرد انقلابی همچون کمیته امداد، جهاد سازندگی، سپاه پاسداران و بنیاد مسکن نموده است، در این روزها هم باید برای تأمین اهداف انقلاب این پروژه را ادامه داده و تکمیل نمایند؛ چرا که انقلاب اسلامی به اقتصاد مقاومتی و به نهادسازیهای مقاومتی در دنیای اقتصاد نیاز دارد. اگر چه که ماهیتاً از عهده نهادهای رسمی اقتصادی بر نخواهد آمد، پس باید نهادهایی موازی برای این کار ویژه ایجاد گردد.
این کار به معنای رد نهادهای مرسوم نیست، بلکه هم اکنون ما همزمان از دو نهاد سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و ارتش جمهوری اسلامی برای دفاع از انقلاب بهرهمند هستیم. لازم به ذکر است این الگو در مدلهای حکمرانی مرسوم در جهان و حتی در کشورهایی که از تجربه و توان حکمرانی بیشتری برخوردار میباشند، وجود دارد. این کشورها از نظامهای چندلایه سیاستگذاری و اداره امور عمومی برخوردار خواهند بود.
اقتصاد دفاعی
اقتصاد مقاومتی، متوجه هجوم، آفند شناسی و پدافند شناسی ما در مقابل آن تهدیدات است. به عبارتی ما در ابتدا بایستی بررسی نماییم که مخالفان ما حمله به اقتصاد ایران و به جهت اخلال در آن را چگونه و از چه ابزارهایی استفاده میکنند. بر این اساس هنگامی که به اقتصاد مقاومتی دست یافتهایم، باید ابزارها و شیوههای هجوم و تهدیدات دشمن را پیشتر شناخته باشیم و بر طبق آنها راهبرد مقاومت خود را علیه آنان تدوین و اجرا کنیم.
اقتصاد الگو
به طور کلی اقتصاد مقاومتی یک نگرش کوتاه مدت سلبی و اقدامی صرفاً پدافندی نیست؛ برخلاف دو تعریف قبلی گفته شد که اقتصاد مقاومتی را یا پدافندی یا کوتاه مدت میدانستند، این نگرش چشماندازی عظیم به اقتصاد جمهوری اسلامی ایران دارد که یک اقدام بلندمدت را شامل خواهد شد. این تعریف هم که به نظر میرسد دور از دیدگاههای رهبر معظم انقلاب نیست، رویکردی ایجابی و دوراندیشانه دارد.به این معنا از اصل در الگوی اسلامی ایرانی، پیشرفت یکی از مؤلفههای مهم الگو باید متضمن مقاومت و تحقق آن باشد. در این مبحث است که اقتصاد مقاومتی شامل بر اقتصاد کارآفرینی و ریسک پذیری و نوآوری میشود. یقینا تمام این سه تعریف از اقتصاد مقاومتی به نوعی با یکدیگر رابطه عموم و خصوص دارند، لیکن بعضی کوتاه مدت و بعضی بلندمدت هستند و البته ترکیبی از راهبردهای مطلوب را نیز برایمان به تصویر میکشند.
مهمترین شاخص های اقتصاد مقاومتی
- کارآفرینی: در مفهوم کارآفرینی شاخصهایی هچون تعهد، خلاقیت، کار، تولید، خطر پذیری، مفید بودن و خلق ارزشهای جدید از عوامل و عناصر اساسی مفهومی و معنایی است. جامعهای که در این بستر حرکت میکند، جامعهای فعال است که به سهولت میتواند از پس تمامی مشکلات و فشارهای درونی و برونی برآید. برای ایجاد یک اقتصاد مقاوم در یک جامعه باید تمام مسؤولین موظف به خلق کار، تولید و کارآفرینی و رونق و شکوفایی گردند.
- وحدت سیاسی و ملی: وحدت سیاسی و ملی میان قوای سهگانه و تمام زمینههای دولتی و خصوصی مردمی میتواند بنیادیترین تاکتیک در مقابل هرگونه تحریم و تهدیدات از سوی کشورهای خارجی باشد. در نتیجه ابعاد پایینتر جامعه نفوذ یابد و موجب سرافرازی کشور در برابر مشکلات را فراهم سازد.
تولیدات داخلی و حمایت از تولید ملی: یکی از مهمترین ارکان اساسی در این اقتصاد حمایت از تولیدات داخلی کشور است. حمایت نمودن از صنعت، کشاورزی و تولید ملی، قسمتی از اقتصاد درونزای کشور است که بسیار اهمیت دارد و تاثیر مستقیم بر زندگی تمام افراد یک جامعه دارد. رشد اقتصادی، اشتغالزایی، افزایش درآمد، نمایانگر شدن استعدادهای داخلی، رشد تجارت و بازرگانی بینالمللی، پیشرفت کارخانهها و نتیجه حمایت از تولیدات و کالاهای داخلی کشور است.- کاهش وابستگی به صنعت نفت و توسعه صنایع دانش بنیان: پراهمیتترین نقطه ضعف اقتصادی کشور، فروش نفت و مواد معدنی به صورت خام با قیمت بسیار کم است، محصولات فرآوری شده در پایان باید با هزینه بسیار به کشور وارد میگردد. راهکارهای خروج از این موضوع، جایگزین نمودن نفت با دیگر فعالیتهای اقتصادی با درآمدزآیی بالا و ظرفیتهای نهفتهای همچون کشاورزی، دامپروری، تجارت و تولید دانش بنیان است تا میزان وابستگی را کاهش دهد.
راهکارهایی برای تحقق اقتصاد مقاومتی
در اصل ۴۴ قانون اساسی تأکید شده است که با اجرای سیاستهای بههنگام در خصوص واگذاریهای دولتی به مردم، عملکرد مدیریتی و بهرهوری بهبود یابد و مسیر حرکت از اقتصاد دولتی به اقتصاد پویا فراهم شود؛ از طرف دیگر میدانیم که بخش خصوصی تحت تأثیر و فشار و محدودیتهای کمتری نسبت به بخش دولتی است. بر این اساس تقویت نقش و عملکرد این بخشها میتواند تا حدودی از مشکلات ناشی از تحریم بکاهد و مقاومت اقتصاد را در مقابله با محدودیتهای پیش رو بالا ببرد.
مردمی کردن اقتصاد؛ تحول در شرایط اقتصاد از طریق اجرای سیاستهای اصل ۴۴، توانمندسازی بخش خصوصی و کاهش وابستگی به نفت؛ جایگزینی درآمدهای نفتی با درآمدهای غیرنفتی؛ بنیانگذاری کارهای اقتصادی بر پایه دانش و تبدیل شدن اقتصاد دانشبنیان به وجه غالب اقتصاد کشور، حمایت از تولید ملی؛
فعالسازی واحدهای تولیدی کوچک برای تامین نیاز بازار داخلی، مبارزه با هرگونه فساد اقتصادی و مدیریت مصرف و فرهنگسازی برای جلوگیری از اسراف و استفاده حداکثری از زمان و منابع و امکانات. حرکت بر اساس برنامه و پرهیز از تصمیمات نو ناگهانی و تغییر مقررات، صیانت از وحدت و همبستگی خواهد بود.
نقطه شروع آن، سیاستگذاری برای اصلاح الگوی مصرف است. مصرف، میزان تولید مورد نیاز جامعه را مشخص و هر دو اینها در کنار هم میزان سرمایهگذاری مورد نیاز را مشخص میسازند. رونق تولید داخلی و کاستن از محصولات وارداتی که میتواند به زوال و کم رونقی و توقف واحدهای تولیدی داخلی منجر گردد. استقلال اقتصادی، قطع وابستگی به خارج، ارتقای تکنولوژی در سطح عظیم صورت میگیرد، البته بایستی به گونهای عمل کرد که اقتصاد مقاومتی به معنای تحمیل فشار به مردم نباشد.
افزایش بهروری در تولید محصولات مختلف، کاهش قیمت تمام شده در تولیدات داخلی، کیفیت بهتر خدمات در عرصه رقابت با تولیدات خارجی و کاهش میزان واردات، حمایت از تولید ملی به ویژه تولیدات راهبردی و نیز کاهش آمار بیکاری و خشکاندن ریشههای فقر و آسیبهای اجتماعی ناشی از بیکاری در جامعه و فعالسازی سیستمهای حمایتی پولی و مالی، تولید برای تحرک در اقتصاد داخلی و نیز حمایت از صادرات کالاهای غیرنفتی خواهد بود.
سخن آخر
اقتصاد مقاومتی موجب میشود تا در شرایط فشار روند روبه رشد اقتصادی و شکوفایی در کشور محفوظ بماند و آسیبپذیری آن کاهش پیدا کند. شکلگیری این نوع اقتصاد نتایج مهمی خواهد داشت که در بیانات مقام معظم رهبری به آنها اشاره شده است. همچنین شرایط و الزاماتی دارد که استفاده از همه ظرفیتهای دولتی و مردمی، تحول در شرایط اقتصاد از طریق اجرای سیاستهای اصل ۴۴، توانمندسازی بخش خصوصی و کاهش وابستگی به نفت از جمله آنهاست. بر اساس مؤلفههایی که از بیانات مقام معظم رهبری استخراج شد، میتوان الگوی اقتصاد مقاومتی ایران را با چهار مؤلفه اساسی شامل رشد اقتصادی، عدالت اقتصادی، ثبات اقتصادی و راهبردهای خنثیسازی، راهبردهای جذب و ترمیم و راهبردهای پخش است.
تحقق آن نیاز به همت همه جانبه مسئولین و مردم دارد. لازم است به تولید ملی بها داده شود، تلاش شود تا اقتصاد کشور از وضعیت تک محصولی نجات پیدا کند. باید به تولیدات داخلی و بومیگرایی بها داده شود و زیرساختهای اقتصادی کشور توسعه یابند و بر مبنای اقتصاد اسلامی الگوی اقتصاد مقاومتی مطابق با شرایط و وضعیت اقتصادی کشور تبیین گردد.
