اقتصاد ترانسفر به دو بخش ساختارها و مفاهیم مربوط به حمل و نقل و وسایل حمل و نقل تقسیمبندی میشود. با پیشرفت تکنولوژی و رشد جوامع فعالیت در این زمینه نیز دانش و علم آن را میطلبد. مثلاً برای خلبانی و کاپیتانی باید به علم آن واقف بود. در جوامع کنونی حمل و نقل یکی از نیازهای روزانه و مهم در زندگی افراد جامعه است.حمل و نقل بهتمامی فعالیتهای اقتصادی در جامعه از قبیل تولید، توزیع و مصرف رابطه مستقیم دارد. صنعت و اقتصاد حمل و نقل بهعنوان یک واسطه در همهی فعالیتهای اقتصادی عمل میکند. حتی در فعالیتهای صنعتی در کاهش فقر و افزایش رفاه و از بین بردن اختلاف طبقاتی نقش مهم و مؤثر دارد. در واقع حمل و نقل اساس توسعهی اقتصادی در هر کشور است. یکی از شاخصهای مهم توسعه در کشورها داشتن شبکههای حمل و نقل پویا است که معمولا بهصورت کوتاهمدت، بلندمدت، میانمدت بر متغیرهای زندگی افراد تاثیر به سزایی دارد.
رابطه علم اقتصاد و علم حمل و نقل
علم اقتصاد به گفتهی اکثر افراد علم پول و ثروتاندوزی است. علم اقتصاد با تقریبا با خیلی دیگر از علوم رابطه تنگاتنگ دارد. حمل و نقل عاملی است که باعث ثروتآوری میشود. علم اقتصاد علم ریاضیات و آمار است و در این علم نیز ریاضیات کاربرد فراوان دارد. از آنجایی که حمل و نقل نقش مهمی در زندگی افراد دارد. اقتصاد حمل و نقل نیز مقوله مهمی است.
تاریخچه حمل و نقل در ایران و جهان
تاریخچهی حمل و نقل در جهان به دوران پیش از میلاد میرسد. زمانی که جمعیت روزبهروز زیاد میشد و برای برطرفکردن نیازهای افراد در جامعه نیاز به وسایل حمل و نقل بود. مردم از چهارپایان و ارابه و گاری استفاده میکردند. در کشور ما نیز طبق تحقیقات کارشناسان و سنگنگارههای باقیمانده از دوران باستان، نشان از متمدن بودن ایرانیان دارد.در زمان هخامنشیان که دوران قدرت و شکوه ایران بوده است از ارابه برای حمل کالا و صندوقهای چوبی به شکل کجاوه برای جابهجایی زنان استفاده میشده است. در دوران کوروش کبیر ایران دارای یک شبکه ارتباطی گسترده در آسیا و اروپا بوده است.فلات ایران صعبالعبور بوده و در آن زمان از گاری برای جابهجایی و حمل و نقل و انواع چهارپایان استفاده میکردند. بعد از آن با پیشرفت تکنولوژی ایران نیز هم پای سایر کشورها پیشرفت داشته است.
مدیریت خطر و مشکلات در بخش حمل و نقل
پایهی اقتصاد بر اساس ریسک و خطر بنا شده است. همه سازمانها و مشاغل همیشه دچار بحران و خطر هستند. هر ارگان و نهادی که مسئولیتی خطیر برعهده دارد برای جلوگیری از خطر و بحران تدابیری میاندیشد. پهناوری کشور ایران و کوهستان و مناطق مرتفع آن باعث شده است بخش حمل و نقل جایگاه ویژهای در نگاه دولتمردان به اقتصاد علیالخصوص به اقتصاد حمل و نقل داشته باشند. با هوشمندسازی وسایل نقلیه و همچنین راههای عبوری میزان خطر در آنها بسیار کاهش یافته است.هرچه قدر هم علم و تکنولوژی پیشرفت کند بالاخره تمام موانع و مشکلات را با علم نمیتوان از بین برد. در تمام روشهایی که انسان برای دادوستد یا جابهجایی استفاده میکند، مشکلاتی وجود دارد. سرقت، گمشدن، فاسد شدن و خرابی از جمله مشکلات هستند.
تمامی این خسارات باعث هدر رفتن انرژی، وقت و سرمایه میشوند و باعث ایجاد دردسر و خسارت به سازمانهای حمل و نقل میشود. در زمان حال با هوشمندسازی و استفاده از ردیاب از طریق فناوری اطلاعات تا حدودی توانستهاند از این مشکلات را محدودتر کنند.
اقتصاد حمل و نقل جاده ای
حمل و نقل جادهای به منظور جابهجایی کالا یا افراد توسط وسایلی مانند کامیون و اتوبوس است. حمل و نقل با کامیون یا ماشینهای سنگین در گذشته بهصورت تکواحدی بوده است؛ اما در زمان حال سازماندهی شده و منسجم صورت میگیرد.البته این ناوگان با خطرات زیادی مواجه است و نسبت به حمل و نقل در سایر روش دارای ریسک و خطر بیشتری است و افراد زیادی در این نوع از حمل و نقل مشغول کار هستند. معایبی چون بازدهی پایین، صرفه هزینههای هنگفت، استهلاک، مصرف بالای سوخت را نیز دارد. شاید عیب بزرگتر این روش دور بودن از فضای خانواده است.
اقتصاد حمل و نقل ریلی
تاریخچه استفاده بشر از قطار به چندین سال قبل میرسد. میزان اهمیت استفاده از قطار در کشورها به اندازهای است که یکی از عوامل مهم در طبقهبندی کشورها از نظر توسعه و پیشرفت است. داشتن خطوط ریلی باعث کاهش آلودگی محیطزیست و کاهش آلودگیهای صوتی میشود. مواد اشتعالزا، منفجره و رادیواکتیو معمولاً با استفاده از ناوگان ریلی جابهجا میشوند. ایمنی و آسایش در این روش حمل و نقل باعث شده است که میزان بالایی از رضایت را به دنبال داشته باشند. امنیت در سفرهای ریلی ۵۰ برابر سفرهای جادهای است. میزان استهلاک پایین و کم هزینه بودن نگهداری از ناوگان ریلی یکی دیگر از مزایای این روش از حمل و نقل است.
اقتصاد حمل و نقل هوایی
این روش از حمل و نقل در تمام کشورها بسیار مهم و حائز اهمیت است. در واقع حمل و نقل هوایی بهعنوان حمل و نقل سریعالسیر شناخته میشود، بیشترین بازده در کمترین زمان یکی از ویژگیهای بارز در این روش حمل و نقل است. حمل و نقل کالا یا جابهجایی افراد بدون محدودیت مسافتی انجام میپذیرد. حتی در مواردی که هیچ روش دیگر پاسخگو نیست حمل و نقل هوایی میتواند بهعنوان یک کلید قفلگشا عمل کند.
اما درصد ریسک و خطر در این روش نیز زیاد است. با پیشرفت جوامع پیشبینی میشود در چند سال آینده ترافیکهای هوایی نیز ۶ برابر شوند. جابهجایی مواد اشتعالزا مانند رادیواکتیو و مواد منفجره هرگز توسط حمل و نقل هوایی انجام نمیگیرد. اما موادی که زود فاسد شده و محصولات کشاورزی معمولاً با استفاده از ناوگان هوایی جابهجا میشوند.
اقتصاد حمل و نقل دریایی
منظور حمل و نقل یا جابهجایی افراد از رود خانهها، دریاها، اقیانوسها است که وسایل مختلف انجام میگیرد. البته تمام کشورها قادر به استفاده از حمل و نقل دریایی نیستند، به دلیل شرایط مناطق و جغرافیای آن کشورهاست و حتی بعضی کشورها دارای دریا نیز هستند؛ اما به دلیل وصل نبودن به آبهای آزاد نمیتوانند از این شیوه حمل و نقل استفاده نمایند. اما جالب است بدانید تقریباً ۹۰ درصد از تجارت در جهان از این طریق اتفاق میافتد.
حمل و نقل دریایی نسبت به سایر روشهای حمل و نقل ارزانتر است و دیگر مزیت این روش جابهجایی کالا با تناژ بالا است. اما با تمام این مزایا تأثیر مستقیم جو، آبوهوا در سرعت و زمان رسیدن کالا دخالت بسیار دارد. شرایط جوی مثل طوفان باعث کندشدن حرکت در اقیانوسها و دریاها میشود و زمان را طولانی میکند.
سخن آخر
حمل و نقل یک بخش جداییناپذیر از زندگی انسان است که برای جابهجایی حمل کالا نیازمند این بخش است. بخش توسعه حمل و نقل باعث توسعه جوامع نیز میشود. جوامعی موفق هستند که از شبکه گسترده و منسجم حمل و نقل استفاده نمایند. تقویت و بهبود در بخش حمل و نقل باعث بهبود وضعیت در کشورهای فقیر نیز میشود. بخش حمل و نقل نقش اساسی در برطرفکردن نیاز جوامع و توسعهی تمدنها را دارد.
حمل و نقل فقط در دادوستد کالا یا جابهجایی افراد مفید نیست؛ بلکه در تبادل فرهنگها نیز سهم به سزایی دارد. بخش حمل و نقل در قیمتگذاری کالا نیز فوقالعاده مهم است. در دفاع از مرزهای کشورها حمل و نقل نقش اساسی را ایفا میکنند.
حمل و نقل هوایی، دریایی، زمینی هرکدام دارای مزایا و معایب خاص خود هستند که با افزایش جمعیت و پیشرفت تکنولوژی هر روز مجبور به تغییر هستند. حمل نقل در مشاغل مختلف تاثیر مهمی دارد. حتی در برابری توازن ثروت بین روستاییان و شهرنشینان نقش پررنگی دارد. سرمایهگذاری در این بخش در واقع مستحکم کردن پایههای کشور است و باعث به وجود آمدن توسعه و اقتصاد پویا میشود.
