در ماده ۵۹ قانون گمرک آمده است که کالا تنها در زمان تحویل اظهارنامه ورود یا خروج به گمرک پذیرفته می‌شود. علاوه بر این ارائه اظهارنامه برای تخلیه کالا از انبارهای گمرک و صدور مجوزهای ترخیص کالا امری ضروری است.
اظهارنامه گمرکی
اظهارنامه گمرکی نوعی تعهد حقوقی به‌حساب آمده و صاحب کالا مسئولیت کامل آن را عهده‌دار است. ارائه این اظهارنامه به گمرک توسط صاحب کالا یا نماینده قانونی او صورت می‌گیرد. ارائه اظهارنامه به گمرک توسط شخصی غیر از صاحب کالا، به برگه وکالت یا نمایندگی نیاز دارد. هر شخصی می‌تواند با برگه وکالت به‌عنوان نماینده صاحب کالا، اظهارنامه را ارائه دهد.
در فرایند ترخیص کالا، دلال گمرک نیز علاوه بر صاحب کالا یا نماینده قانونی او، مؤثر و کمک‌کننده است. درصورتی‌که ترخیص کالا از سوی دلال گمرک انجام پذیرد، باید نسبت به تحویل به‌موقع اظهارنامه به همراه تمام اسناد و مجوزهای لازم اقدام شود. اظهارنامه ورود یا خروج یک سند کتبی محسوب شده و اظهار شفاهی تنها هنگام واردات غیرتجاری توسط مسافرین ممکن است.
اظهارنامه مبدأ چیست؟
اظهارنامه مبدأ به هر نوع اظهارنامه‌ای گفته می‌شود که ارائه آن توسط شخص مسئول وسیله حمل‌ونقل یا نماینده او به مقامات گمرکی هنگام ورود یا خروج وسیله حمل‌ونقل لازم است. این اظهارنامه حاوی اطلاعات و مشخصات مختلفی نظیر وسیله حمل‌ونقل، مسیر سفر، بار، کالاهای توشه‌ای و ملزومات، کارکنان و مسافرین است.به بیان دیگر، اظهارنامه مبدأ سندی است که محل ساخت کالا را نشان می‌دهد و تنظیم آن را اتاق بازرگانی کشوری که تولید محصول در آن صورت گرفته است، انجام می‌دهد. صدور این سند طبق فرم ارائه شده توسط اتاق بازرگانی بین‌المللی انجام می‌گردد.
امضای گواهی مبدأ را صادرکننده آن انجام می‌دهد و واگذاری گواهی مبدأ به سایر اعضای هیئت‌مدیره توسط صاحب کارت بازرگانی امکا‌ن‌پذیر است. البته نمونه امضای فرد جدید باید قبل از انتقال به واحد صدور معرفی شود. درصورتی‌که گواهی دارای هرگونه اشتباه تایپی باشد، امکان رفع آن با پرداخت هزینه وجود دارد. همچنین اگر مشکلی در مشخصات اصلی باشد، اعمال تغییرات با ارائه بارنامه جدید ممکن است.
اهمیت گواهی مبدأ در صادرات
اهمیت گواهی مبدأ زمانی آشکار می‌شود که واردات و صادرات کالا از یک کشور به کشور دیگری صورت بگیرد. دریافت گواهی مبدأ به‌خصوص برای کشور واردکننده کالا از اهمیت فراوانی برخوردار است. تأیید این گواهی به‌وسیله مراجع ذی‌صلاح یک کشور صورت گرفته و به‌موجب آن، تعلق کالای مذکور به آن کشور به رسمیت شناخته می‌شود. قبلاً کشور سازنده کالا به‌عنوان مبدأ کالا شناخته می‌شد، اما از آنجایی که قوانین تجارت جهانی و قوانین تعیین مبدأ کالا بهبود یافته‌اند، امروزه مبدأ کالا بر اساس تغییرات مراحل تکمیل کالا و مشخصات تعرفه‌بندی و همچنین کد سیستم مشخص می‌شود. به طور کلی کشوری که کار تولید و پردازش کالای موضوع گواهی مبدأ را انجام می‌دهد، مبدأ کالا به شمار می‌رود.
از کاربرد‌های مهم گواهی مبدأ، دریافت تخفیفات است. همچنین سند مذکور برای خریداران کالا و مسئولان کشوری واردکننده محصول، از اهمیت فراوانی برخوردار است. از نظر خرید کالا، اهمیت اظهارنامه مبدأ در این موضوع است که به دلیل فاصله مکانی خریدار محصول، برای کسب اطمینان کامل از صحت و کیفیت کالا، گواهی مبدأ را بررسی می‌کند. نکته مهم این است که صدور گواهی مبدأ تنها باید از طریق مسیرهای قانونی صورت گرفته باشد تا بتوان به آن اعتماد کرد.
مراحل دریافت گواهی مبدأ
گام اول، اقدام از طریق سازمان‌های صادرکننده این گواهی است. سازمان منطقه آزاد در مناطق آزاد و همچنین اتاق بازرگانی صنایع و معادن در سایر مناطق مسئول این کار هستند. با تشکیل کنوانسیون بین‌المللی ژنو در سال ۱۹۲۳ به‌منظور سهولت تشریفات گمرک مجوز صدور این سند توسط سازمان‌ها و مراکز مختلف به دولت داده شد.
تشخیص اینکه یک کالا به گواهی مبدأ نیاز دارد یا خیر، بر عهده اتاق بازرگانی نیست. تشخیص این امر تنها بر عهده واردکننده کالا است. در صورت گم‌شدن گواهی باید نامهای تنظیم شود که اعلام‌کننده مفقودی آن باشد. همچنین باید در خواست یک گواهی جدید ثبت شود و در صورت ایجاد هرگونه مشکل در این زمینه، باید پذیرای عواقب باشید.
سایت صدور گواهی مبدأ یا همان سایت بازرگانی هوشمند، بستری برای دریافت این سند است. با مراجعه به این سایت لازم است با شماره کارت بازرگانی وارد شوید. پس از تکمیل بخش‌های مربوط به صفحه‌ای وارد می‌شوید که بخشی با عنوان گواهی مبدأ دارد.
مرحله بعد واردکردن شماره اظهارنامه صادراتی است. مشخصات اظهارنامه ورود یا خروج را در ادامه فرایند تکمیل فرم‌ها وارد می‌کنید. اطلاعات کارت بازرگانی در قسمت بعد قابل مشاهده است و لازم است صرفاً شماره همراه فرد درخواست‌کننده وارد شود.
در مرحله بعد تمام اطلاعات نوشته به‌صورت لاتین وارد می‌شود. سپس وارد بخش مشخصات کالا می‌شویم. کالای مورد نظر را از لیست انتخاب کرده و بارگذاری مدارک را انجام می‌دهید. در مرحله بعد نیز مشخصاتی که مبنای چاپ گواهی هستند، مشخص می‌شوند.
انواع گواهی مبدأ
انواع گواهی مبدأ بر اساس مقصد کالای صادر شونده تعیین و صادر می‌شوند. انواع این سند سه دسته هستند:
- فرم A این سند در زمان صدور کالا به کشورهای اروپایی، آمریکایی، اقیانوسیه، ترکیه، روسیه، بلاروس، اوکراین و قزاقستان صادر می‌شود و برای آن فرم GSP به کار می‌رود.
- CERTIFICATE OF ORIGIN فرم مورد استفاده برای صادرات کالا به کشورهای آسیایی و آفریقایی است.
- استفاده از فرم CSTP برای گواهی مبدأ کشورهایی است که برای استفاده از آن با ایران توافق کرده‌اند.
فرایند تهیه اظهارنامه گمرکی
نکته مهم تکمیل اظهارنامه، وارد کردن اطلاعات کامل و بدون نقص است. کار بررسی ریز اطلاعات و ارزش کالا توسط واردکننده کالا انجام شده و پس از تکمیل اظهارنامه، توسط گمرک پذیرش می‌شود. سپس اظهارنامه ورود یا خروج توسط متخصصین در گمرک بررسی می‌شود.
فرم پس از تأیید متخصص کنترل‌کننده امضا می‌شود. هزینه‌های گمرکی پرداخت شده و با ارائه فیش، تأیید پروانه صورت می‌گیرد. سپس امکان خروج کالا از گمرک وجود دارد. در صورت عدم همخوانی کالای وارد شده به گمرک با آنچه که در قرارداد آمده، جریمه‌ای برای فرد واردکننده یا صادرکننده لحاظ می‌شود.
اگر اظهارنامه ورود یا خروج از قوانین دیگری در اظهارنامه استفاده کند و قصد دور زدن قانون را داشته باشد، متحمل جریمه‌های زیادی خواهد شد. گمرک بررسی‌های فراوان و دقیقی انجام می‌دهد و بدون قانون امکان ورود و خروج کالا وجود ندارد.
مدارک مورد نیاز اظهار کالا
برای اظهار کالا مدارک مختلف مورد نیاز است. این مدارک باید به‌موقع و به طور دقیق و کامل تهیه شده و به گمرک ارائه شوند. مدارک مورد نیاز اظهار کالا شامل موارد زیر است:
- اظهارنامه واردات قطعی
- کارت بازرگانی معتبر قبض انبار اصل و کپی
- بارنامه
- ترخیصیه
- گواهی مبدأ
- فاکتور خرید
- نامه برات
- پیش‌فاکتور
- مجوز ثبت سفارش
- صورت تنوع کالا یا عدل‌بندی
- بیمه‌نامه
- پروانه بهره‌برداری
- بروشور
- مجوزهای مختلف قانونی که برای ترخیص کالا نیاز هستند، مانند گواهی بهداشت، استاندارد، انرژی اتمی و …
- وکالت‌نامه رسمی
- پروانه صادراتی
تنظیم اظهارنامه ورود یا خروج
تنظیم اظهارنامه ورود یا خروج باید بر اساس مشخصات و اطلاعات مورد نیاز گمرک صورت بگیرد. اطلاعات مذکور باید در صحت کامل در رابطه با کالا و صاحب کالا و سایر نکات مربوط ذکر شود. تنظیم اظهارنامه با عنوان مخصوص کالای مورد‌نظر توسط صاحب کالا یا نماینده قانونی او در دو نسخه انجام می‌گیرد.
این اظهارنامه باید با درج تاریخ و امضا همراه بوده و اسناد خرید، صورت تنوع کالا و گواهی مبدأ و بارنامه به آن ضمیمه شده و سپس به گمرک تحویل داده شود. به طور کلی ۵۴ خانه در فرم اظهارنامه وجود دارد. از نظر گمرکی فرم اظهارنامه SAD دارای چهار ناحیه الف.ب.ج.د است. هرکدام از این نواحی متشکل از تعدادی خانه هستند.
- ناحیه (الف) حاوی اطلاعات گمرکی
- ناحیه (ب) شامل حسابداری
- ناحیه (ج) شامل ترانزیت
- ناحیه (د) جهت رسیدگی گمرک
پیش‌فاکتور و ترخیصیه چیست؟
پیش‌فاکتور و ترخیصیه از مدارک مهم مورد نیاز جهت اظهار کالا هستند. پیش‌فاکتور یا پروفرما سند حاوی شرایط پیشنهادی صادرکننده برای صدور کالا برای واردکننده است. پیش‌فاکتور توسط فروشنده یا صادرکننده به نام سفارش‌دهنده خارجی یا نمایندگی‌های فروش در خارج صادر می‌شود.
اغلب خریدار یا واردکننده برای ارزیابی شرایط پیشنهادی فروشنده و همچنین اخذ مجوزهای لازم، به سند مذکور نیاز دارد. گاهی سند پروفرما در نقش دعوت‌نامه‌ای از سوی خریدار برای سفارش کالا ارسال ایفای نقش می‌کند.
ترخیصیه که با عناوین دستور تحویل یا اجازه تحویل نیز شناخته می‌شود، سند تحویل کالا به صاحب آن یا عبور دهنده کالا است. صدور این سند توسط مسئول حمل و یا نماینده مسئول با رعایت ضوابط و مقررات صورت می‌گیرد. در‌واقع ترخیصیه نوعی تسویه‌حساب است که شرکت حمل‌ونقل با صاحب کالا انجام می‌دهد.
اشخاصی که قصد ترخیص کالا از گمرک را دارند یعنی صاحب کالا یا نماینده قانونی او، باید حواله نامهای به‌عنوان گمرک از سوی مؤسسات حمل‌ونقل ارائه دهد که نشان‌دهنده اجازه مؤسسه حمل‌ونقل به صاحب کالا یا نماینده او نسبت به ترخیص کالا از گمرک است. اطلاعاتی نظیر مشخصات گیرنده، عنوان گمرک تحویل دهنده، نام کشتی، شماره بارنامه و تاریخ صدور، بندر بارگیری، بندر تخلیه و موارد دیگر باید در ترخیصیه درج شوند.
سخن پایانی
یکی از مراحل مهمی که کالاها برای واردات باید پشت سر بگذارند، ترخیص از گمرک و فرایندهایی است که در گمرک کشورهای مبدأ و مقصد انجام می‌شود. برای اقدامات گمرکی لازم است تا برخی مدارک ارائه شوند که یکی از آنها، اظهارنامه ورود یا خروج است. در اظهارنامه مشخصات کالاها درج شده است. اظهارنامه مبدأ نشان‌دهنده وسیله نقلیه، بار، ملزومات و موارد دیگر است که توسط اتاق بازرگانی کشورها تنظیم می‌شود. برای اظهارنامه‌ها ارائه مدارک و طی کردن برخی مراحل الزامی است.
اظهارنامه مبدأ چیست؟
باتوجه‌به اهمیت تجارت و بازرگانی در دنیای کنونی، حتماً تا الان به واردات و صادرات فکر کرده و یا شاید هم در فکر ورود به این حوزه باشید؛ قبل از ورود به این فعالیت، باید با یکسری مفاهیم مهم تجاری و بازرگانی آشنا شوید. یکی از این مفاهیم گواهی مبدأ می‌باشد. شرکت وانیکس، در این مقاله، سعی می‌کند مفاهیم مربوط به این اظهارنامه را به طور خلاصه و مفید برای شما شرح دهد.
اظهارنامه مبدأ چیست؟
این اظهارنامه یک سند بین‌المللی است که از سوی اتاق بازرگانی بین‌الملل تنظیم و ارائه می‌شود و بر کشوری که کالا در آن تولید یا ساخته شده دلالت دارد. به‌عبارت‌دیگر یک سندی است که بر روی آن، شرح کاملی از مبدأ کالای ساخته شده نوشته شده است.
این سند توسط سازنده کالا، تولیدکننده آن، تهیه‌کننده، صادرکننده کالا و یا هر شخص که اجازه فروش و صادر کردن محصول را دارد، حین تجارت آن، ارائه می‌شود. بعد از تعریف این اظهارنامه به صورت کلی، می‌رسیم به این موضوع که این سند از چه سازمانی صادر و در اختیار تجار قرار می‌گیرد. برای فهمیدن این موضوع، در ادامه همراه ما باشید .
سازمان مرجع صدور اظهارنامه مبدا در ایران
مرجع صدور سند مبدا در ایران، اتاق بازرگانی و صنایع و معادن است. برای مدیریت بهتر و یکپارچه، آسان‌سازی روند ترخیص و همچنین قابل اعتماد بودن فرایند صدور گواهی مبدأ، اتاق بازرگانی و صنایع معادن، کشاورزی ایران، یک سامانه طراحی کرده است؛
“سامانه یکپارچه گواهی مبدأ” تنها سامانه‌ی مرجع تایید اعتبار سند مبدا صادر شده در ایران، است. حال که سازمان و سامانه مربوط به اظهارنامه را دانستید، باید درباره مواردی که در این سند درج می‌شود، آگاهی کامل داشته باشید تا در ارائه مدارک دچار سردرگمی نشوید.
در اظهارنامه مبدأ، چه مواردی درج می‌شود؟
۱.مشخصات کامل صادرکننده کالا بر اساس بارنامه حمل
۲. مشخصات کامل گیرنده کالا براساس بارنامه حمل
۳. کشور سازنده کالا بر اساس موارد درج شده در پروانه گمرکی
۴. مشخصات کامل وسیله حمل و نقل بر اساس بارنامه حمل
۵. مشخصات کامل کالا بر اساس بارنامع حمل و پروانه گمرکی
۶. وزن خالص و ناخالص کالا و نوع بسته بندی آن
۷. تاریخ و شماره فاکتور فروش ،که البته این مورد اختیاری است.
بعد از مطالعه موارد فوق شاید فکر کنید سند مبدا در همه محصولات صادراتی به یک‌شکل و یک نوع است؛ اما باید بگوییم خیر! نوع اظهارنامه با توجه به کشورهای مقصد متفاوت است.
سند مبدا محصول، به چه شکل‌هایی صادر می‌شود؟
۱. فرم های A یا ( GSP (GENERALIZED SYSTEM OF PREFERENCES
این نوع فرم، برای صادرات محصول به کشورهای زیر مورداستفاده قرار می‌گیرد:
کشورهای آمریکایی، برخی کشورهای اروپایی، اقیانوسیه، ترکیه، ژاپن، قرقیزستان، قزاقستان و …
۲. فرم های اظهارنامه مبدا (CERTIFICATE OF ORIGIN)
این نوع فرم هم برای صادرات به کشورهای زیر کاربرد دارد:
برای کشورهای عضو اتحادیه اروپا، عربی، آسیایی، کشورهای آفریقایی
۳. فرم های PTA هم تنها برای صادرات به کشور پاکستان کاربرد دارد.
باتوجه به اهمیتی که این سند در تجارت دارد، ضروری است بازرگانان با راه‌های دریافت آن آشنا باشند .
راه‌های دریافت اظهارنامه مبدا
این اظهارنامه را می‌توان با دو روش مختلف دریافت کرد:
- کسانی که کارت‌های بازرگانی هوشمند و الکترونیکی دارند، می‌توانند با استفاده از این کارت، یک دستگاه کارت‌خوان و رمز عبور چهاررقمی اقدام کنند.یعنی درخواست خود را در سایت مربوطه و کارتابل الکترونیکی بازرگان، به‌صورت الکترونیکی ثبت و ارسال کنند.
- سایر افراد متقاضی اظهارنامه مبدا و دارندگان کارت‌های مجوز موقت پیله‌وری، می‌توانند با ارائه مدارک لازم به اتاق بازرگانی درخواست خود را اعلام کنند.
در ادامه مقاله، توجه شمارا به چند سؤال متداول در این زمینه جلب می‌کنم. همراه ما باشید.
سؤالات متداول درباره اظهارنامه مبدأ
- چه مدارکی برای صدور این اظهارنامه لازم است؟
۱. پروانه گمرکی
۲ بارنامه حمل
کارت بازرگانی
فاکتور فروش برای درج کردن شماره و تاریخ فاکتور در اظهارنامه
- آیا فقط دارندگان کارت بازرگانی می‌توانند آن را دریافت کنند؟
خیر؛ علاوه بر، دارندگان کارت بازرگانی، دارندگان کارت اتاق تعاون، مرزنشینان، دارندگان کارت پیله‌وری و کسانی که مجوز موردی یا همان مجوز موقت دارند، می‌توانند برای داشتن گواهی مبدا به نام خود اقدام کنند.
- هزینه صدور این سند مبدا چقدر است و چگونه محاسبه می شود؟
هزینه این گواهی و فرم مربوط به آن ۲۰۰ هزار دلار به مبلغ ۲۵ هزار تومان است.
اگر هزینه اظهارنامه بیشتر از ۲۰۰ هزار دلار شود، به ازای هر ۱۰۰ هزار دلار، ۵ هزار تومان به هزینه افزوده می‌شود.
هزینه تأیید امضای اسناد و مدارک تجاری هم ۱۵ هزار تومان به‌ازای هر برگ می‌باشد.
- آیا امکان دریافت گواهی مبدا برای کالاهای ساخت خارج از کشور یا صادرات مجدد وجود دارد؟
بله؛
بعد از ارائه گواهی اولیه از کشور تولیدکنندهٔ محصول به اتاق بازرگانی ایران، می‌توان برای دریافت اظهارنامه به دلیل صادرات مجدد کالا اقدام نمود.
- در کدام یک از کشورها می‌توان از هر دو فرم اظهارنامه استفاده کرد؟
در کشورهای آسیای شرقی مثل چین، سنگاپور، تایوان، مالزی، هنگ‌کنگ، کره و تایلند
- تعرفهٔ صدور این سند برای کالاهای ساخت خارج کشور چقدر است؟
این تعرفه همانند تعرفهٔ صدور اظهارنامه برای کالاهای تولید داخل کشور محاسبه شده و تفاوتی ندارد.
- چه کسانی اجازه امضای اظهارنامه را دارند؟
کسانی که کارت بازرگانی دارند به‌جز خودشان، می‌توانند امضای افرادی از جمله اعضاء هیئت‌مدیره که اسامی آنها در روزنامه رسمی آمده را به اتاق بازرگانی معرفی کنند.
- آیا می‌توان از همه اتاق‌های بازرگانی گواهی مبدأ دریافت نمود؟
بله با ارائه مدارک می‌توان از هرکدام از اتاق‌های بازرگانی کشور گواهی دریافت کرد.
- آیا امضای صادرکنندهٔ اظهارنامه الزامی است؟
بله؛ برای اشخاص حقیقی، امضای دارنده کارت لازم است؛ و برای اشخاص حقوقی امضای مدیرعامل شرکت و مهر شرکت ضروری می‌باشد.
- آیا بدون تحویل دادن مدارک لازم می‌توان گواهی مبدأ دریافت کرد؟
تنها در مورد صادرات کالا به عراق، بدون ارائه مدارک اصلی این امکان وجود دارد. به این صورت که اتاق‌ها می‌توانند بر اساس اطلاعات درج شده در فاکتور فروش و گواهی، سند بازرسی گواهی مبدأ را صادر کنند.
البته باید صادرکننده تعهد دهد در اسرع وقت مدارک لازم را به اتاق بازرگانی تحویل دهد. در صورت عدم ارائه مدارک ذکر شده، پرونده به کمیسیون انضباطی اتاق صنایع ایران، جهت رسیدگی فرستاده خواهد شد.
- آیا امکان صدور اظهارنامه خروج به چند زبان وجود دارد؟
بله؛ اگر خریدار این مورد را درخواست کند، اتاق بازرگانی مجاز است گواهی را به دو زبان صادر کند.
- آیا امکان صدور یک گواهی مبدأ برای چند اظهارنامه و بارنامه وجود دارد؟
بله؛ تنها لازم است نام کشور گیرنده در تمامی اظهارنامه‌ها و بارنامه‌ها یکی باشد.
- آیا می‌توان برای کارت بازرگانی که چند روز از انقضای آن گذشته و یا در شرف تمدید است، گواهی صادر کرد؟
خیر؛ دارندهٔ کارت باید قبل از انقضای اعتبار کارت، برای تمدید آن به اتاق صادرکننده آن مراجعه کند.
- هزینه اظهارنامه مبدأ اصلاحی، چگونه محاسبه می‌شود؟
در صورتیکه مطالب درج شده اصلاح شده باشند، مبلغ لازم معادل هزینه گواهی صادر شده قبلی است.در صورت وجود اشتباهات تایپی، مبلغ ۵۰۰۰۰ ریال پرداخت خواهد شد.
اما اگر اصلاح گواهی به‌خاطر اشتباه عوامل ذی‌ربط در اتاق بازرگانی باشد، هزینه‌ای از درخواست‌کننده گواهی، برای صدور سند اصلاحی دریافت نخواهد شد.
- اگر اظهارنامه خروج مفقود شود، چه اقدامی می‌کنیم؟
لازم است متقاضی گواهی به اتاق بازرگانی صادرکننده اظهارنامه مراجعه کرده و درخواست خود را مبنی بر دریافت گواهی المثنی با نامهای که در آن سربرگ شرکت و مهر و امضای صادرکننده گواهی است اعلام کند.
- اگر مدارک برای دریافت این اظهارنامه ناقص باشد (دریافت گواهی طول بکشد) و کالاهای ما فاسدشدنی، چه اقدامی باید صورت بگیرد؟
در صورت نقص مدارک صادرکنندگان کالاهای فاسدشدنی، باید یک تعهدنامه کتبی به اتاق بازرگانی تحویل شود؛ مبنی بر ارائه اسناد طبق شرایط درج شده در تبصره ۱ ماده ۴ اظهارنامه.
سخن پایانی
آنچه خواندید چکیده‌ای از تعریف مفاهیم مربوط به اظهارنامه مبدا است. برای اینکه در هر امری موفق شوید باید از منابع معتبر برای افزایش اطلاعات خود استفاده کرده و از راهنمای درست در این مسیر بهره‌مند شوید. شرکت تجاری و بازرگانی وانیکس با کادر حرفه‌ای و مجرب آماده ارائه خدمات در حوزه تجارت و بازرگانی به شماست.
